آیه تطهیر در آیینه شعر عرب صفحه 141

شاعر: ابن دُرَید

ابوبکر محمد بن حسن بن دُرَید بن عتاهیه، اَزْدی بصری، صاحب تصانیف بسیار، و از مشهورترین بزرگان لغت و نحو و ادب عربی است. نَسَب او به ابوبکر ازدی بصری می رسد.(1) ابن درید در سال 223 در بصره به دنیا آمده و در عمان بزرگ شد.(2) وی از طایفه «ازد» عمان، از قحطانیان است.(3) پدرش ثروتمند و از رؤساء مصر بود.(4) ابن درید بسیار مسافرت کرد(5) ، از جمله به بصره و فارس در طلب علم و ادب رفت و در دیوان فارس برای «آل میکال» کتابت کرد.(6) سپس به بغداد آمده و تا آخر عمر همان جا ماند.(7) در بغداد به دربار مقتدر عباسی رفته و خلیفه را مدح کرد، و از همین رو، مقتدر تا آخر عمرِ ابن درید، هر ماه 50 دینار برایش می فرستاد.(8) در ادبیات عربی بر همگان پیشی گرفت(9) و درحفظ انساب و لغت و اشعار عربی سرآمد علما است، (10) لذا کتاب «اشتقاق» او را در انساب و «جمهره»اش را در لغت کمتر کسی است که ندیده باشد. ابن درید شعر هم خوب می گفت و اشعار فراوانی دارد بطوری که در ستایش او گفته اند:

ابن درید اعلم شعرا و اشعر علماء است.(11)

در قدرت حفظ نابغه ای از نوابغ دهر است چنانچه ابن حجر گوید: «ابوبکر درید در قدرت حفظ ضرب المثل بوده(12) ، و ذهبی گوید: «وی در قوه حفظ آیه ای از آیات بود»،(13) و احمد بن یوسف ازرق می گوید: «من حافظ تر از او

1- الوافی بالوفیات، ج 2/339.
2- تاریخ بغداد، ج 2/191؛ لسان المیزان، ج 6/48.
3- الاعلام، ج 6/80.
4- سیر اعلام النبلاء، ج 15/96؛ النجوم الزاهره، ج 3/240.
5- الوافی بالوفیات، ج 2/339؛ النجوم الزاهره، ج 3/240.
6- الاعلام، ج 6/80؛ تاریخ بغداد، ج 2/191 بدون ذکر کار او در دیوان.
7- تاریخ بغداد، ج 2/191.
8- الاعلام، ج 6/80.
9- سیر اعلام النبلاء، ج 15/96.
10- تاریخ بغداد، ج 2/191.
11- تاریه بغداد، ج 2/192؛ سیر اعلام النبلاء، ج 15/97؛ لسان المیزان، ج 6/47؛ النجوم الزاهره، ج 3/241.
12- لسان المیزان، ج 6/47.
13- سیر اعلام النبلاء، ج 15/97.