شهد بندگی صفحه 43

همچون خمس و زکات بی دقت می شود؛ که توبه و بازگشت از این گناهان، قضای عبادت های از دست رفته و پرداخت بدهی ها و دیون مالی است.

در برخی گناهان که بدان وسیله بر مردم ستم می رود و حقوق مالی، جانی، آبرویی یا ناموسی ایشان نادیده انگاشته می شود، لازم است پس از پشیمانی، به بازگرداندن حقوق از دست رفته ایشان همت گماشت و رضایت آنان را جلب کرد.

به طور کلی، توبه از هر گناه و خطایی باید فراخور همان معصیت باشد و آنچه از دست رفته، به نوعی تدارک گردد؛ چنان که گناه فردی توبه فردی، و گناه جمعی و عمومی، توبه و ندامت عمومی را می طلبد. به هر حال، آنچه باید مورد توجه قرار گیرد، آن است که دل و جان انسان همواره نگران جلب رضایت الهی و در پی انجام اوامر یار باشد؛ چنان که شیخ اجل سعدی شیرازی در مقام نصیحت چنین می فرماید:

جوانمردا! اگر مؤمنی، طاعت پیشه دار؛ که بهشتْ، خرّم بوستانی است و از معصیت پرهیز کن؛ که دوزخْ، گرم زندانی است و دل و جان به حق تسلیم کن؛ که کریمْ سبحانی است. اگر عاشقی، دل نشانه بلا کن و اگر عارفی، جان سپر محنت و قضا کن. اگر بنده ای، به هر چه او کند، رضا کن و در همه مهمات، اعتماد بر خدا کن.

کلام آخر

الهی! کار آن دارد که با تو کاری دارد و یار آن دارد که چون تو یاری دارد. او که در هر دو جهان تو را دارد، هرگز تو را کی بگذارد؟