- پیشگفتار 1
- 1. اهمیت معاد 3
- اشاره 3
- 1 _ 1. پیشینه تاریخی اعتقاد به معاد 5
- 2 _ 1. آثار اعتقاد به معاد 6
- 3 _ 1. ابعاد معاد در متون اسلامی 6
- اشاره 7
- 2 _ 2. معنای اصطلاحی 7
- 2. معانی معاد 7
- 1 _ 2. معنای لغوی 7
- 3 _ 2. مناسب ترین واژه برای معاد 8
- 4 _ 2. دو واژه پرکاربرد در معاد 9
- اشاره 11
- 3. دلایل معاد 11
- 1 _ 3. علم و قدرت مطلق خداوند متعال 12
- 2 _ 3. آفرینش نخستین 14
- 3 _ 3. نمونه های رستاخیز در طبیعت 15
- 4 _ 3. تذکر به مراحل خلقت انسان 17
- 1 _ 4. داستان حضرت ابراهیم (علیه السلام) و زنده شدن مرغان 18
- 4. نمونه هایی از زنده شدگان در دنیا 18
- اشاره 18
- 2 _ 4. داستان عزیر (علیه السلام) 19
- 3 _ 4. حادثه کشته بنی اسرائیل 21
- 4 _ 4. داستان اصحاب کهف 21
- 6 _ 4. زنده شدن گروهی به دعای حزقیل (علیه السلام) 22
- 5 _ 4. زنده شدن هفتاد نفر از بنی اسرائیل 22
- 7 _ 4. زنده شدن مردگان از سوی حضرت عیسی (علیه السلام) 23
- اشاره 25
- 5. ضرورت معاد 25
- 1 _ 5. دلیل حکمت 25
- 2 _ 5. دلیل عدالت 27
- اشاره 31
- 6. چگونگی معاد 31
- اشاره 32
- 1 _ 6. معاد و نحله های فلسفی و عرفانی 32
- 1 _ 1 _ 6. معاد روحانی 37
- 3 _ 1 _ 6. معاد با جسم اختراعی 38
- 2 _ 1 _ 6. معاد مثالی 38
- اشاره 40
- 2 _ 6. معاد جسمانی یا معاد وحیانی 40
- 1 _ 2 _ 6. معاد جسمانی در قرآن 42
- 2 _ 2 _ 6. معاد جسمانی در روایات 44
- 1 _ 7. معاد برای همه انسان هاست 46
- اشاره 46
- 7. گستره معاد 46
- 2 _ 7. حشر فرشتگان و اجنّه 47
- 3 _ 7. معاد وحوش و حیوانات 48
- اشاره 50
- 1 _ 8. منشأ رفتاری 50
- 8. شبهات منکران معاد 50
- 1 _ 2 _ 8. تناسخ 52
- اشاره 52
- 2 _ 8. منشأ اعتقادی و فکری 52
- 2 _ 2 _ 8. شبهه آکل و مأکول 55
- 3 _ 2 _ 8. بحث اعاده معدوم و معاد 57
- 9. پیدایش جهان 59
- اشاره 59
- 2 _ 9. حدوث حقایق غیرمادّی 60
- 1 _ 9. نخستین حادث 60
- 4 _ 9. ماء بسیط مادّه اوّلیه خلقت 61
- 3 _ 9. حدوث مخلوقات مادّی 61
- 5 _ 9. تقسیم مادّه اوّلیّه به علّیّین و سجّین 62
- 6 _ 9. منشأ اختلاف موجودات 63
- 7 _ 9. مادّه عالم مشهود و عالم آخرت 64
- اشاره 65
- 10. عوالم پیشین 65
- 1 _ 10. عالم طینت 66
- 2 _ 10. عالم ارواح 67
- 3 _ 10. عالم ذرّ 68
- 4 _ 10. خلقت حضرت آدم (علیه السلام) 69
- 11. انسان در دنیا 71
- اشاره 71
- 1 _ 11. عقل و علم 72
- 2 _ 11. روح 74
- اشاره 74
- 2 _ 2 _ 11. کیفیّت تعلّق روح به بدن 76
- 1 _ 2 _ 11. اطلاقات روح 76
- 3 _ 11. بدن 77
- 4 _ 11. خلقت انسان از خاک 78
- 5 _ 11. مراتب خلقت انسان 79
- اشاره 81
- 12. انسان و حیات دنیوی 81
- 1 _ 12. دنیای ملعون 82
- 2 _ 12. دنیای بلاغ 84
- 3 _ 12. دنیا جایگاه تلاش و توشه اندوزی 85
- 4 _ 12. دنیا و پاسداری از گذر سالم 87
- 13. احتضار 89
- اشاره 89
- 1 _ 13. احتضار؛ تلفیف دنیا به آخرت 90
- 2 _ 13. سکرات موت 91
- 3 _ 13. احتضار، جایگاه آگاهی از سرنوشت 92
- 4 _ 13. وحشت محتضر از رویارویی با عوالم اخروی و فراق دوستان 93
- 5 _ 13. چگونگی احتضار مؤمنان 94
- 6 _ 13. چگونگی احتضار کافران 96
- 7 _ 13. رؤیت پیامبر اسلام و ائمه (علیهم السلام) و فرشتگان توسط محتضر 97
- اشاره 100
- 14. مرگ 100
- 1 _ 14. ماهیّت مرگ 101
- 2 _ 14. مرگ ، سرنوشتی گریزناپذیر 102
- 3 _ 14. اجل محتوم و اجل موقوف 104
- 4 _ 14. مرگ ، پایان آزمون بزرگ 105
- 5 _ 14. پرونده اعمال با مرگ بسته نمی شود 106
- 7 _ 14. رویکردهای متفاوت نسبت به مرگ 107
- 6 _ 14. پند گرفتن از مرگ 107
- 8 _ 14. آمادگی برای مرگ 109
- 9 _ 14. مرگ خوش فرجام و مرگ بدفرجام 110
- 10 _ 14. چشانندگان مرگ 111
- اشاره 113
- 15. انسان و حیات اخروی 113
- 1 _ 15. گستره جهان آخرت 114
- 2 _ 15. سنجش دنیا و آخرت 115
- 3 _ 15. ظهور کامل مالکیّت الهی در آخرت 116
- 16. عالم برزخ 118
- اشاره 118
- اشاره 119
- 1 _ 16. سؤال قبر 119
- 1 _ 1 _ 16. حیات برزخی انسان به هنگام سؤال 121
- 2 _ 1 _ 16. سؤال قبر همگانی نیست 123
- 2 _ 16. فشار قبر 123
- 3 _ 16. آلام برزخی و عوامل مؤثّر در پیدایش یا پیشگیری و برطرف 124
- 4 _ 16. تمثّل اعمال در قبر 126
- 5 _ 16. قرارگاه ارواح 126
- 6 _ 16. بهشت و دوزخ برزخی 127
- 17. ارتباط عالم برزخ و عالم دنیا 130
- اشاره 130
- 1 _ 17. آگاهی اهل برزخ از احوال دنیا 131
- 2 _ 17. بازگشت از حیات برزخی به حیات دنیوی 132
- 3 _ 17. قیامت صغری 133
- 18. نشانه های قیامت 134
- اشاره 134
- 1 _ 18. چگونگی گستره زمانی انهدام جهان 136
- 2 _ 18. شکاف در آسمان ها 136
- 3 _ 18. انهدام و تاریک شدن خورشید و ماه و ستارگان 138
- 4 _ 18. متلاشی شدن کوهها و زمین لرزه های ویرانگر 139
- 5 _ 18. دگرگونی سهمگین دریاها 141
- اشاره 142
- 19. نفخ صور 142
- 1 _ 19. فرشته نفخ صور 143
- 2 _ 19. نفخه اوّل 144
- 3 _ 19. نفخه دوم 145
- 20. فنای جهان 147
- اشاره 147
- 2 _ 20. چگونگی فنا 148
- 1 _ 20. گستره زمانی فنا 148
- 3 _ 20. گستره شمول فنا 149
- اشاره 149
- 3 _ 3 _ 20. تلاشی و مرگ ارواح 150
- 1 _ 3_ 20. مرگ فرشتگان 150
- 2 _ 3_ 20. مرگ شیطان 150
- 4 _ 20. ندای خداوندی پس از فنا 151
- 21. قیامت 152
- 1 _ 21. تأکیدهای فراوان بر حتمی بودن معاد 152
- اشاره 152
- 2 _ 21. نام های رستاخیز 153
- 3 _ 21. آگاهی از زمان وقوع قیامت ویژه خداست 154
- 4 _ 21. بعث و حشر و چگونگی آن 155
- 5 _ 21. مواقف قیامت 157
- 6 _ 21. احوال خوبان و بدان 158
- 7 _ 21. نمایان شدن آثار عقاید و اعمال در قیامت 161
- 22. حساب 166
- اشاره 166
- 1 _ 22. عَرْضِ اکبر 167
- 3 _ 22. چرایی حسابرسی 168
- 2 _ 22. یوم الفصل 168
- 5 _ 22. ابعاد حسابرسی 169
- 4 _ 22. عدالت در حسابرسی 169
- 6 _ 22. سرعت در حسابرسی 170
- 7 _ 22. انواع حسابرسی 171
- 8 _ 22. عوامل تخفیف و تشدید حسابرسی 172
- 9 _ 22. سؤال 173
- 10 _ 22. سؤال از رسولان و اوصیا 174
- اشاره 175
- 23. کتاب 175
- 1 _ 23. آگاهی یافتن هر کس از تمام اعمالش 176
- 2 _ 23. نویسندگان نامه عمل 177
- 3 _ 23. دریافت کارنامه های اعمال 180
- 4 _ 23. اصناف مردم از نظر اعمال 181
- 24. شهود و گواهان اعمال 183
- اشاره 183
- 1 _ 24. گواهی خداوند متعال 183
- 1 _ 2 _ 24. گواهان امّت های پیشین 185
- اشاره 185
- 2 _ 24. گواهی پیامبران و امامان (علیهم السلام) 185
- 2 _ 2 _ 24. گواهان امّت اسلامی 186
- 3 _ 2 _ 24. شاهد همه شهیدان 187
- 3 _ 24. گواهی فرشتگان 188
- 4 _ 24. گواهی اعضای بدن انسان 189
- 6 _ 24. گواهی زمان 190
- 5 _ 24. گواهی زمین 190
- اشاره 191
- 25. میزان 191
- 1 _ 25. حقیقت میزان 192
- 2 _ 25. مصادیق میزان 194
- 3 _ 25. کمیّت میزان 194
- 4 _ 25. احوال گروهها در موقف میزان 195
- 5 _ 25. اعمال اثرگذار در میزان 196
- 26. صراط 197
- اشاره 197
- 1 _ 26. دو صراط 198
- 2 _ 26. صراط و چگونگی عبور مردمان 199
- 3 _ 26. جواز عبور از صراط 201
- 1 _ 27. جایگاه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در آخرت 202
- اشاره 202
- اشاره 202
- 27. جایگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) در آخرت 202
- 1 _ 1 _ 27. دارنده وسیله 203
- 2 _ 1 _ 27. دارنده حوض 203
- اشاره 204
- 2 _ 27. جایگاه امیرمؤمنان (علیه السلام) در آخرت 204
- 1 _ 2 _ 27. ساقی حوض کوثر 204
- 2 _ 2 _ 27. صاحب لواء 205
- 3 _ 2 _ 27. بروز همگانی جایگاه امیرمؤمنان (علیه السلام) در قیامت 206
- 4 _ 2 _ 27. تقسیم کننده بهشت و دوزخ 206
- 5 _ 2 _ 27. فریادگر میان بهشتیان و دوزخیان در قیامت 207
- 4 _ 27. نخستین واردشوندگان به بهشت 208
- 3 _ 27. مقام های دیگر معصومان (علیهم السلام) در آخرت 208
- 5 _ 27. فراخوان هر گروهی با امامشان 209
- اشاره 211
- 28. شفاعت 211
- 1 _ 28. ماهیّت شفاعت 212
- 2 _ 28. اهمیّت شفاعت 213
- اشاره 214
- 3 _ 28. گستره شفاعت 214
- 4 _ 28. شفاعت کنندگان 214
- 3 _ 4 _ 28. شفاعت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)، مقام محمود، شفاعت کبری 215
- 2 _ 4 _ 28. شفاعت قرآن کریم 215
- 1 _ 4 _ 28. شفاعت عقل 215
- 5 _ 4 _ 28. شفاعت امامان (علیهم السلام) 216
- 4 _ 4 _ 28. شفاعت حضرت فاطمه (علیها السلام) 216
- 6 _ 4 _ 28. شفاعت فرشتگان 217
- 7 _ 4 _ 28. شفاعت مؤمنان 217
- 8 _ 4 _ 28. سایر شفاعت کنندگان 218
- 5 _ 28. شفاعت شوندگان 218
- اشاره 220
- 29. توبه 220
- 1 _ 29. بازگشت خدای تعالی 220
- 2 _ 29. بازگشت بندگان 222
- 3 _ 29. وجوب توبه 223
- 4 _ 29. اقسام توبه 224
- 5 _ 29. تحقّق توبه 225
- 6 _ 29. فراوانی رحمت خداوند 226
- 30. جزا 227
- 1 _ 30. حقیقت جزا 227
- اشاره 227
- 2 _ 30. کمیّت جزا 228
- 3 _ 30. مکان جزا 229
- 4 _ 30. جزا در دنیا 230
- 5 _ 30. جزا در آخرت 231
- 6 _ 30. رابطه عمل با جزای عمل 232
- 7 _ 30. تمثّل اعمال 235
- 31. حبط و تکفیر 239
- 1 _ 31. معانی لغوی 239
- 2 _ 31. معنای کلامی 239
- اشاره 239
- 3 _ 31. حبط 240
- اشاره 240
- 1 _ 3 _ 31. ردّ حبط 241
- 2 _ 3 _ 31. حبط به معنای بطلان عمل از اساس 242
- 4 _ 3 _ 31. حبط غیرحتمی در تزاحم میان ثواب وعقاب در برخی از اعمال 244
- 3 _ 3 _ 31. حبط به معنای بطلان عمل فاقد شرایط صحّت در مؤمنان 244
- 5 _ 3 _ 31. جواز حبط 245
- 4 _ 31. تکفیر 246
- 32. اعراف 249
- اشاره 249
- 1 _ 32. سروران اعراف 249
- اشاره 251
- 2 _ 32. واماندگان اعراف 251
- 1 _ 2 _ 32. نجات یابندگان از اعراف 252
- 2 _ 2 _ 32. ماندگاران در اعراف 253
- 3 _ 2 _ 32. افراد بلاتکلیف در اعراف 254
- 1 _ 33. اطفال مؤمنان 255
- 33. سرنوشت اطفال و اتمام حجّت نشدگان 255
- اشاره 255
- 2 _ 33. اطفال کافران 257
- 3 _ 33. اتمام حجّت نشدگان 259
- 4 _ 33. مرجون لامرالله 260
- 5 _ 33. فرجام فاسقان اهل ایمان و مستضعفان عامّه 261
- 6 _ 33. درآمیزندگان اعمال نیک و بد 262
- 7 _ 33. سرنوشت اولاد زنا 263
- 34. ویژگی های واردان در بهشت و جهنّم 265
- اشاره 265
- 1 _ 34. اسلام و ایمان 265
- 2 _ 34. ایمان عامل ورود به بهشت 268
- 3 _ 34. کفر و نفاق ، عامل ورود به جهنّم 269
- 4 _ 34. انکار امامت امامان (علیهم السلام) عامل ورود به جهنّم 270
- 5 _ 34. برخی از گناهان عامل ورود به جهنّم 273
- 35. آفرینش بهشت و دوزخ 274
- اشاره 274
- 1 _ 35. ماهیّت بهشت و دوزخ 274
- 2 _ 35. بهشت و جهنّم هم اکنون موجودند 275
- 3 _ 35. خلقت منازل انسان در بهشت و جهنّم 276
- 4 _ 35. بهشت و دوزخ دنیا 277
- 5 _ 35. بهشت حضرت آدم 278
- اشاره 279
- 1 _ 36. معنای واژه جنّت 279
- 36. بهشت 279
- 3 _ 36. ناتوانی انسان از شناخت نعمت های بهشتی 280
- 2 _ 36. جایگاه ارجمند بهشت 280
- 4 _ 36. ویژگی های ممتاز بهشت 282
- 5 _ 36. تنوّع و فراوانی نعمت های بهشت 283
- 6 _ 36. دسترسی تمام به خواسته ها در بهشت 284
- 8 _ 36. تعدّد بهشت و درجات آن 285
- 7 _ 36. اراده انسان ، عامل دسترسی به نعمت ها در بهشت 285
- 9 _ 36. درهای بهشت 288
- 10 _ 36. کلیدداران بهشت 288
- 11 _ 36. آب و هوا و روشنایی و سرسبزی بهشت 289
- 12 _ 36. جایگاه بهشتیان و منازل و لوازم آنها 292
- 14 _ 36. خوردنی ها و آشامیدنی های بهشت 293
- 13 _ 36. مرکب های سواری بهشت 293
- 15 _ 36. لباس ها و زینت های بهشتی 294
- 16 _ 36. زنان بهشتی 296
- 17 _ 36. خدمتکاران بهشتی 299
- 19 _ 36. سرور سرشار بهشتیان 301
- 18 _ 36. مراوده و دوستی بهشتیان 301
- 20 _ 36. نغمه ها و آوازهای بهشتی 302
- 21 _ 36. امنیّت و آرامش همه جانبه بهشت 303
- 22 _ 36. احترام و عزّت بهشتیان 304
- 23 _ 36. اقتدار بهشتیان 305
- 24 _ 36. رضوان خداوند، بهترین کرامت بهشتی 306
- 37. اسباب بهره مندی از بهشت 307
- اشاره 307
- 1 _ 37. پایبندی به مجموعه ای از ارزش های اخلاقی 308
- 2 _ 37. پایبندی به فرائض و احکام و سنن الهی 313
- 3 _ 37. ارجگذاری ایمان 314
- 38. جهنّم 315
- اشاره 315
- 1 _ 38. معنای واژه جهنّم 315
- 2 _ 38. نام های جهنّم 316
- 3 _ 38. نام برخی مکان ها و وادی های جهنّم 318
- 4 _ 38. دَرْک ها و درهای جهنّم 320
- اشاره 321
- 5 _ 38. ویژگی های جهنّم 321
- اشاره 322
- 2 _ 5 _ 38. آتش جهنّم 322
- 1 _ 5 _ 38. ابعاد جهنّم 322
- 1 _ 2 _ 5 _ 38. انسان جهنّمی در شمار هیزم جهنّم 324
- 3 _ 5 _ 38. تاریکی جهنّم 325
- 2 _ 2 _ 5 _ 38. باد سوزان و دود بسیار سیاه 325
- 4 _ 5 _ 38. خروش جهنّم 326
- 6 _ 38. تنوّع عذاب های جهنّم 327
- 7 _ 38. شدّت عذاب های جهنّم 327
- 8 _ 38. چرایی شدّت عذاب 331
- اشاره 333
- 9 _ 38. موکّلان جهنّم 333
- 1 _ 9 _ 38. زبانیه 334
- 3 _ 9 _ 38. نوزده فرشته نگهبان وادی سقر 335
- 2 _ 9 _ 38. فرشتگان غلاظ و شداد 335
- 4 _ 8 _ 38. مالک رئیس خازنان جهنّم 336
- 10 _ 38. ورود جهنّمیان به جهنّم 337
- 11 _ 38. تنگی جایگاه جهنّمیان 338
- 12 _ 38. آشامیدنی ها و غذاهای جهنّمیان 338
- 13 _ 38. لباس های جهنّمیان 342
- 14 _ 38. کند و زنجیر و گرزهای جهنّم 343
- 15 _ 38. سوختن در آب جوشان 344
- 16 _ 38. داغ نهادن جهنّمیان 345
- 17 _ 38. گزندگان موذی جهنّم 345
- 18 _ 38. سیمای جهنّمیان 346
- 19 _ 38. فریاد جهنّمیان 347
- 20 _ 38. همدم شیطانی جهنّمیان 347
- 21 _ 38. نزاع و جدال اهل جهنّم 348
- 22 _ 38. تحقیر و سرزنش جهنّمیان 349
- 23 _ 38. حسرت و اندوه بی پایان جهنّمیان 350
- 25 _ 38. کمیّت عذاب جهنّم 352
- 24 _ 38. محروم بودن جهنّمیان از رحمت پروردگار 352
- 39. اسباب ورود به جهنّم 354
- 1 _ 39. نافرمانی خدای تعالی و رسول (صلی الله علیه و آله) 354
- اشاره 354
- 2 _ 39. کفر و نفاق 355
- 4 _ 39. دشمنی با امیرمؤمنان (علیه السلام) 356
- 3 _ 39. تکذیب و فراموشی آخرت 356
- 6 _ 39. طغیان و استکبار 357
- 5 _ 39. دنیاگرایی 357
- 7 _ 39. پیروی از شیطان 358
- 8 _ 39. ستم و ستمگری 359
- 9 _ 39. ترک خردمندی و حقایق وحیانی 359
- 10 _ 39. عدم پایبندی در عمل به احکام و فرایض و ترک محرمات 360
- اشاره 363
- 40. خلود 363
- 1 _ 40. معنای لغوی 363
- 2 _ 40. بهشت جاویدان 364
- 1 _ 3 _ 40. درنگ های احقابی 366
- 3 _ 40. انواع مقداری عذاب 366
- اشاره 366
- 4 _ 40. عذاب ابدی 367
- 5 _ 40. چرایی خلود عذاب 369
- 6 _ 40. اثر نیّت در چرایی خلود نعیم و عذاب آخرت 370
- اشاره 371
- 7 _ 40. نقد پاره ای از عقاید عرفانی و فلسفی 371
- 1 _ 7 _ 40. تأویل ناروای عذاب و ابدیّت آن 372
- 2 _ 7 _ 40. خلود شخصی و خلود نوعی 373
- 3 _ 8 _40. اقسام کیفر و عذاب ابدی 374
- 8 _ 40. مرگِ مرگ 375
- 9 _ 40. روند آفرینش پس از پایان سرنوشت این انسان 377
- فهرست منابع 379
صفحه 1
پیشگفتار
فرجام هستی و موجودات بویژه سرنوشت انسان و پایان کار او از مهمّترین دغدغه های فراروی بشر است . در دین اسلام که آخرین و کامل ترین دین آسمانی برای راهنمایی انسان هاست . این مهمّ مورد توجّه اکید قرار گرفته است ؛ به طوری که اعتقاد به معاد و زنده شدن آدمیان یکی از اصول مسلّم و قطعی این آیین پاک به شمار می رود.
نوشتار حاضر در تشریح و تبیین این اصل بنیادین سامان یافته است تا بلکه بتواند تصویری نسبتآ جامع ولی مجمل و موجز از آن را عرضه نماید، باشد که این اقدام هرچند ناچیز، گامی در ترویج حقایق اعتقادی محسوب شده و با قبول در درگاه اقدس پروردگار مهربان ره توشه ای برای سفر طولانی و پرخطر پس از مرگم قرار گیرد. یادآوری این نکته ضروری است که طرح جامع مبحث معاد به لحاظ گستردگی مطلب آن به صورت ایجاز مشکل است با این همه تلاش گردید که تا حد امکان این مهمّ به انجام رسد امّا شرح و تفصیل بسیاری از مطالب و عرضه نکات بیشتر ممکن نگردید.
در این جا لازم می دانم از افاضل و دانشوران گرامی حضرات آقایان محمّد بیابانی اسکویی ، آقا سیّد رضا ملکی ، علی نقی خدایاری ، حسین طالعی و مصطفی یزدیان تشکّر و سپاس خود را ابراز دارم که در مشاوره های علمی و ویراستاری و تصحیح این اثر تلاش شایسته نمودند.