- پیشگفتار 1
- 1. اهمیت معاد 3
- اشاره 3
- 1 _ 1. پیشینه تاریخی اعتقاد به معاد 5
- 3 _ 1. ابعاد معاد در متون اسلامی 6
- 2 _ 1. آثار اعتقاد به معاد 6
- 1 _ 2. معنای لغوی 7
- 2. معانی معاد 7
- 2 _ 2. معنای اصطلاحی 7
- اشاره 7
- 3 _ 2. مناسب ترین واژه برای معاد 8
- 4 _ 2. دو واژه پرکاربرد در معاد 9
- اشاره 11
- 3. دلایل معاد 11
- 1 _ 3. علم و قدرت مطلق خداوند متعال 12
- 2 _ 3. آفرینش نخستین 14
- 3 _ 3. نمونه های رستاخیز در طبیعت 15
- 4 _ 3. تذکر به مراحل خلقت انسان 17
- اشاره 18
- 4. نمونه هایی از زنده شدگان در دنیا 18
- 1 _ 4. داستان حضرت ابراهیم (علیه السلام) و زنده شدن مرغان 18
- 2 _ 4. داستان عزیر (علیه السلام) 19
- 3 _ 4. حادثه کشته بنی اسرائیل 21
- 4 _ 4. داستان اصحاب کهف 21
- 6 _ 4. زنده شدن گروهی به دعای حزقیل (علیه السلام) 22
- 5 _ 4. زنده شدن هفتاد نفر از بنی اسرائیل 22
- 7 _ 4. زنده شدن مردگان از سوی حضرت عیسی (علیه السلام) 23
- 5. ضرورت معاد 25
- اشاره 25
- 1 _ 5. دلیل حکمت 25
- 2 _ 5. دلیل عدالت 27
- اشاره 31
- 6. چگونگی معاد 31
- اشاره 32
- 1 _ 6. معاد و نحله های فلسفی و عرفانی 32
- 1 _ 1 _ 6. معاد روحانی 37
- 3 _ 1 _ 6. معاد با جسم اختراعی 38
- 2 _ 1 _ 6. معاد مثالی 38
- اشاره 40
- 2 _ 6. معاد جسمانی یا معاد وحیانی 40
- 1 _ 2 _ 6. معاد جسمانی در قرآن 42
- 2 _ 2 _ 6. معاد جسمانی در روایات 44
- 1 _ 7. معاد برای همه انسان هاست 46
- اشاره 46
- 7. گستره معاد 46
- 2 _ 7. حشر فرشتگان و اجنّه 47
- 3 _ 7. معاد وحوش و حیوانات 48
- 1 _ 8. منشأ رفتاری 50
- 8. شبهات منکران معاد 50
- اشاره 50
- 1 _ 2 _ 8. تناسخ 52
- اشاره 52
- 2 _ 8. منشأ اعتقادی و فکری 52
- 2 _ 2 _ 8. شبهه آکل و مأکول 55
- 3 _ 2 _ 8. بحث اعاده معدوم و معاد 57
- 9. پیدایش جهان 59
- اشاره 59
- 1 _ 9. نخستین حادث 60
- 2 _ 9. حدوث حقایق غیرمادّی 60
- 4 _ 9. ماء بسیط مادّه اوّلیه خلقت 61
- 3 _ 9. حدوث مخلوقات مادّی 61
- 5 _ 9. تقسیم مادّه اوّلیّه به علّیّین و سجّین 62
- 6 _ 9. منشأ اختلاف موجودات 63
- 7 _ 9. مادّه عالم مشهود و عالم آخرت 64
- 10. عوالم پیشین 65
- اشاره 65
- 1 _ 10. عالم طینت 66
- 2 _ 10. عالم ارواح 67
- 3 _ 10. عالم ذرّ 68
- 4 _ 10. خلقت حضرت آدم (علیه السلام) 69
- 11. انسان در دنیا 71
- اشاره 71
- 1 _ 11. عقل و علم 72
- 2 _ 11. روح 74
- اشاره 74
- 1 _ 2 _ 11. اطلاقات روح 76
- 2 _ 2 _ 11. کیفیّت تعلّق روح به بدن 76
- 3 _ 11. بدن 77
- 4 _ 11. خلقت انسان از خاک 78
- 5 _ 11. مراتب خلقت انسان 79
- اشاره 81
- 12. انسان و حیات دنیوی 81
- 1 _ 12. دنیای ملعون 82
- 2 _ 12. دنیای بلاغ 84
- 3 _ 12. دنیا جایگاه تلاش و توشه اندوزی 85
- 4 _ 12. دنیا و پاسداری از گذر سالم 87
- اشاره 89
- 13. احتضار 89
- 1 _ 13. احتضار؛ تلفیف دنیا به آخرت 90
- 2 _ 13. سکرات موت 91
- 3 _ 13. احتضار، جایگاه آگاهی از سرنوشت 92
- 4 _ 13. وحشت محتضر از رویارویی با عوالم اخروی و فراق دوستان 93
- 5 _ 13. چگونگی احتضار مؤمنان 94
- 6 _ 13. چگونگی احتضار کافران 96
- 7 _ 13. رؤیت پیامبر اسلام و ائمه (علیهم السلام) و فرشتگان توسط محتضر 97
- اشاره 100
- 14. مرگ 100
- 1 _ 14. ماهیّت مرگ 101
- 2 _ 14. مرگ ، سرنوشتی گریزناپذیر 102
- 3 _ 14. اجل محتوم و اجل موقوف 104
- 4 _ 14. مرگ ، پایان آزمون بزرگ 105
- 5 _ 14. پرونده اعمال با مرگ بسته نمی شود 106
- 6 _ 14. پند گرفتن از مرگ 107
- 7 _ 14. رویکردهای متفاوت نسبت به مرگ 107
- 8 _ 14. آمادگی برای مرگ 109
- 9 _ 14. مرگ خوش فرجام و مرگ بدفرجام 110
- 10 _ 14. چشانندگان مرگ 111
- 15. انسان و حیات اخروی 113
- اشاره 113
- 1 _ 15. گستره جهان آخرت 114
- 2 _ 15. سنجش دنیا و آخرت 115
- 3 _ 15. ظهور کامل مالکیّت الهی در آخرت 116
- 16. عالم برزخ 118
- اشاره 118
- 1 _ 16. سؤال قبر 119
- اشاره 119
- 1 _ 1 _ 16. حیات برزخی انسان به هنگام سؤال 121
- 2 _ 1 _ 16. سؤال قبر همگانی نیست 123
- 2 _ 16. فشار قبر 123
- 3 _ 16. آلام برزخی و عوامل مؤثّر در پیدایش یا پیشگیری و برطرف 124
- 5 _ 16. قرارگاه ارواح 126
- 4 _ 16. تمثّل اعمال در قبر 126
- 6 _ 16. بهشت و دوزخ برزخی 127
- اشاره 130
- 17. ارتباط عالم برزخ و عالم دنیا 130
- 1 _ 17. آگاهی اهل برزخ از احوال دنیا 131
- 2 _ 17. بازگشت از حیات برزخی به حیات دنیوی 132
- 3 _ 17. قیامت صغری 133
- 18. نشانه های قیامت 134
- اشاره 134
- 1 _ 18. چگونگی گستره زمانی انهدام جهان 136
- 2 _ 18. شکاف در آسمان ها 136
- 3 _ 18. انهدام و تاریک شدن خورشید و ماه و ستارگان 138
- 4 _ 18. متلاشی شدن کوهها و زمین لرزه های ویرانگر 139
- 5 _ 18. دگرگونی سهمگین دریاها 141
- اشاره 142
- 19. نفخ صور 142
- 1 _ 19. فرشته نفخ صور 143
- 2 _ 19. نفخه اوّل 144
- 3 _ 19. نفخه دوم 145
- 20. فنای جهان 147
- اشاره 147
- 2 _ 20. چگونگی فنا 148
- 1 _ 20. گستره زمانی فنا 148
- اشاره 149
- 3 _ 20. گستره شمول فنا 149
- 3 _ 3 _ 20. تلاشی و مرگ ارواح 150
- 1 _ 3_ 20. مرگ فرشتگان 150
- 2 _ 3_ 20. مرگ شیطان 150
- 4 _ 20. ندای خداوندی پس از فنا 151
- 1 _ 21. تأکیدهای فراوان بر حتمی بودن معاد 152
- 21. قیامت 152
- اشاره 152
- 2 _ 21. نام های رستاخیز 153
- 3 _ 21. آگاهی از زمان وقوع قیامت ویژه خداست 154
- 4 _ 21. بعث و حشر و چگونگی آن 155
- 5 _ 21. مواقف قیامت 157
- 6 _ 21. احوال خوبان و بدان 158
- 7 _ 21. نمایان شدن آثار عقاید و اعمال در قیامت 161
- اشاره 166
- 22. حساب 166
- 1 _ 22. عَرْضِ اکبر 167
- 3 _ 22. چرایی حسابرسی 168
- 2 _ 22. یوم الفصل 168
- 4 _ 22. عدالت در حسابرسی 169
- 5 _ 22. ابعاد حسابرسی 169
- 6 _ 22. سرعت در حسابرسی 170
- 7 _ 22. انواع حسابرسی 171
- 8 _ 22. عوامل تخفیف و تشدید حسابرسی 172
- 9 _ 22. سؤال 173
- 10 _ 22. سؤال از رسولان و اوصیا 174
- 23. کتاب 175
- اشاره 175
- 1 _ 23. آگاهی یافتن هر کس از تمام اعمالش 176
- 2 _ 23. نویسندگان نامه عمل 177
- 3 _ 23. دریافت کارنامه های اعمال 180
- 4 _ 23. اصناف مردم از نظر اعمال 181
- اشاره 183
- 24. شهود و گواهان اعمال 183
- 1 _ 24. گواهی خداوند متعال 183
- اشاره 185
- 2 _ 24. گواهی پیامبران و امامان (علیهم السلام) 185
- 1 _ 2 _ 24. گواهان امّت های پیشین 185
- 2 _ 2 _ 24. گواهان امّت اسلامی 186
- 3 _ 2 _ 24. شاهد همه شهیدان 187
- 3 _ 24. گواهی فرشتگان 188
- 4 _ 24. گواهی اعضای بدن انسان 189
- 5 _ 24. گواهی زمین 190
- 6 _ 24. گواهی زمان 190
- 25. میزان 191
- اشاره 191
- 1 _ 25. حقیقت میزان 192
- 3 _ 25. کمیّت میزان 194
- 2 _ 25. مصادیق میزان 194
- 4 _ 25. احوال گروهها در موقف میزان 195
- 5 _ 25. اعمال اثرگذار در میزان 196
- اشاره 197
- 26. صراط 197
- 1 _ 26. دو صراط 198
- 2 _ 26. صراط و چگونگی عبور مردمان 199
- 3 _ 26. جواز عبور از صراط 201
- اشاره 202
- 27. جایگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) در آخرت 202
- 1 _ 27. جایگاه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در آخرت 202
- اشاره 202
- 1 _ 1 _ 27. دارنده وسیله 203
- 2 _ 1 _ 27. دارنده حوض 203
- 2 _ 27. جایگاه امیرمؤمنان (علیه السلام) در آخرت 204
- 1 _ 2 _ 27. ساقی حوض کوثر 204
- اشاره 204
- 2 _ 2 _ 27. صاحب لواء 205
- 3 _ 2 _ 27. بروز همگانی جایگاه امیرمؤمنان (علیه السلام) در قیامت 206
- 4 _ 2 _ 27. تقسیم کننده بهشت و دوزخ 206
- 5 _ 2 _ 27. فریادگر میان بهشتیان و دوزخیان در قیامت 207
- 3 _ 27. مقام های دیگر معصومان (علیهم السلام) در آخرت 208
- 4 _ 27. نخستین واردشوندگان به بهشت 208
- 5 _ 27. فراخوان هر گروهی با امامشان 209
- 28. شفاعت 211
- اشاره 211
- 1 _ 28. ماهیّت شفاعت 212
- 2 _ 28. اهمیّت شفاعت 213
- اشاره 214
- 4 _ 28. شفاعت کنندگان 214
- 3 _ 28. گستره شفاعت 214
- 1 _ 4 _ 28. شفاعت عقل 215
- 2 _ 4 _ 28. شفاعت قرآن کریم 215
- 3 _ 4 _ 28. شفاعت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)، مقام محمود، شفاعت کبری 215
- 4 _ 4 _ 28. شفاعت حضرت فاطمه (علیها السلام) 216
- 5 _ 4 _ 28. شفاعت امامان (علیهم السلام) 216
- 6 _ 4 _ 28. شفاعت فرشتگان 217
- 7 _ 4 _ 28. شفاعت مؤمنان 217
- 5 _ 28. شفاعت شوندگان 218
- 8 _ 4 _ 28. سایر شفاعت کنندگان 218
- 1 _ 29. بازگشت خدای تعالی 220
- اشاره 220
- 29. توبه 220
- 2 _ 29. بازگشت بندگان 222
- 3 _ 29. وجوب توبه 223
- 4 _ 29. اقسام توبه 224
- 5 _ 29. تحقّق توبه 225
- 6 _ 29. فراوانی رحمت خداوند 226
- 30. جزا 227
- اشاره 227
- 1 _ 30. حقیقت جزا 227
- 2 _ 30. کمیّت جزا 228
- 3 _ 30. مکان جزا 229
- 4 _ 30. جزا در دنیا 230
- 5 _ 30. جزا در آخرت 231
- 6 _ 30. رابطه عمل با جزای عمل 232
- 7 _ 30. تمثّل اعمال 235
- 2 _ 31. معنای کلامی 239
- 1 _ 31. معانی لغوی 239
- اشاره 239
- 31. حبط و تکفیر 239
- اشاره 240
- 3 _ 31. حبط 240
- 1 _ 3 _ 31. ردّ حبط 241
- 2 _ 3 _ 31. حبط به معنای بطلان عمل از اساس 242
- 3 _ 3 _ 31. حبط به معنای بطلان عمل فاقد شرایط صحّت در مؤمنان 244
- 4 _ 3 _ 31. حبط غیرحتمی در تزاحم میان ثواب وعقاب در برخی از اعمال 244
- 5 _ 3 _ 31. جواز حبط 245
- 4 _ 31. تکفیر 246
- اشاره 249
- 1 _ 32. سروران اعراف 249
- 32. اعراف 249
- اشاره 251
- 2 _ 32. واماندگان اعراف 251
- 1 _ 2 _ 32. نجات یابندگان از اعراف 252
- 2 _ 2 _ 32. ماندگاران در اعراف 253
- 3 _ 2 _ 32. افراد بلاتکلیف در اعراف 254
- اشاره 255
- 33. سرنوشت اطفال و اتمام حجّت نشدگان 255
- 1 _ 33. اطفال مؤمنان 255
- 2 _ 33. اطفال کافران 257
- 3 _ 33. اتمام حجّت نشدگان 259
- 4 _ 33. مرجون لامرالله 260
- 5 _ 33. فرجام فاسقان اهل ایمان و مستضعفان عامّه 261
- 6 _ 33. درآمیزندگان اعمال نیک و بد 262
- 7 _ 33. سرنوشت اولاد زنا 263
- 1 _ 34. اسلام و ایمان 265
- اشاره 265
- 34. ویژگی های واردان در بهشت و جهنّم 265
- 2 _ 34. ایمان عامل ورود به بهشت 268
- 3 _ 34. کفر و نفاق ، عامل ورود به جهنّم 269
- 4 _ 34. انکار امامت امامان (علیهم السلام) عامل ورود به جهنّم 270
- 5 _ 34. برخی از گناهان عامل ورود به جهنّم 273
- 1 _ 35. ماهیّت بهشت و دوزخ 274
- 35. آفرینش بهشت و دوزخ 274
- اشاره 274
- 2 _ 35. بهشت و جهنّم هم اکنون موجودند 275
- 3 _ 35. خلقت منازل انسان در بهشت و جهنّم 276
- 4 _ 35. بهشت و دوزخ دنیا 277
- 5 _ 35. بهشت حضرت آدم 278
- اشاره 279
- 36. بهشت 279
- 1 _ 36. معنای واژه جنّت 279
- 3 _ 36. ناتوانی انسان از شناخت نعمت های بهشتی 280
- 2 _ 36. جایگاه ارجمند بهشت 280
- 4 _ 36. ویژگی های ممتاز بهشت 282
- 5 _ 36. تنوّع و فراوانی نعمت های بهشت 283
- 6 _ 36. دسترسی تمام به خواسته ها در بهشت 284
- 8 _ 36. تعدّد بهشت و درجات آن 285
- 7 _ 36. اراده انسان ، عامل دسترسی به نعمت ها در بهشت 285
- 9 _ 36. درهای بهشت 288
- 10 _ 36. کلیدداران بهشت 288
- 11 _ 36. آب و هوا و روشنایی و سرسبزی بهشت 289
- 12 _ 36. جایگاه بهشتیان و منازل و لوازم آنها 292
- 13 _ 36. مرکب های سواری بهشت 293
- 14 _ 36. خوردنی ها و آشامیدنی های بهشت 293
- 15 _ 36. لباس ها و زینت های بهشتی 294
- 16 _ 36. زنان بهشتی 296
- 17 _ 36. خدمتکاران بهشتی 299
- 19 _ 36. سرور سرشار بهشتیان 301
- 18 _ 36. مراوده و دوستی بهشتیان 301
- 20 _ 36. نغمه ها و آوازهای بهشتی 302
- 21 _ 36. امنیّت و آرامش همه جانبه بهشت 303
- 22 _ 36. احترام و عزّت بهشتیان 304
- 23 _ 36. اقتدار بهشتیان 305
- 24 _ 36. رضوان خداوند، بهترین کرامت بهشتی 306
- 37. اسباب بهره مندی از بهشت 307
- اشاره 307
- 1 _ 37. پایبندی به مجموعه ای از ارزش های اخلاقی 308
- 2 _ 37. پایبندی به فرائض و احکام و سنن الهی 313
- 3 _ 37. ارجگذاری ایمان 314
- 38. جهنّم 315
- 1 _ 38. معنای واژه جهنّم 315
- اشاره 315
- 2 _ 38. نام های جهنّم 316
- 3 _ 38. نام برخی مکان ها و وادی های جهنّم 318
- 4 _ 38. دَرْک ها و درهای جهنّم 320
- 5 _ 38. ویژگی های جهنّم 321
- اشاره 321
- اشاره 322
- 2 _ 5 _ 38. آتش جهنّم 322
- 1 _ 5 _ 38. ابعاد جهنّم 322
- 1 _ 2 _ 5 _ 38. انسان جهنّمی در شمار هیزم جهنّم 324
- 3 _ 5 _ 38. تاریکی جهنّم 325
- 2 _ 2 _ 5 _ 38. باد سوزان و دود بسیار سیاه 325
- 4 _ 5 _ 38. خروش جهنّم 326
- 7 _ 38. شدّت عذاب های جهنّم 327
- 6 _ 38. تنوّع عذاب های جهنّم 327
- 8 _ 38. چرایی شدّت عذاب 331
- اشاره 333
- 9 _ 38. موکّلان جهنّم 333
- 1 _ 9 _ 38. زبانیه 334
- 2 _ 9 _ 38. فرشتگان غلاظ و شداد 335
- 3 _ 9 _ 38. نوزده فرشته نگهبان وادی سقر 335
- 4 _ 8 _ 38. مالک رئیس خازنان جهنّم 336
- 10 _ 38. ورود جهنّمیان به جهنّم 337
- 12 _ 38. آشامیدنی ها و غذاهای جهنّمیان 338
- 11 _ 38. تنگی جایگاه جهنّمیان 338
- 13 _ 38. لباس های جهنّمیان 342
- 14 _ 38. کند و زنجیر و گرزهای جهنّم 343
- 15 _ 38. سوختن در آب جوشان 344
- 17 _ 38. گزندگان موذی جهنّم 345
- 16 _ 38. داغ نهادن جهنّمیان 345
- 18 _ 38. سیمای جهنّمیان 346
- 19 _ 38. فریاد جهنّمیان 347
- 20 _ 38. همدم شیطانی جهنّمیان 347
- 21 _ 38. نزاع و جدال اهل جهنّم 348
- 22 _ 38. تحقیر و سرزنش جهنّمیان 349
- 23 _ 38. حسرت و اندوه بی پایان جهنّمیان 350
- 24 _ 38. محروم بودن جهنّمیان از رحمت پروردگار 352
- 25 _ 38. کمیّت عذاب جهنّم 352
- 1 _ 39. نافرمانی خدای تعالی و رسول (صلی الله علیه و آله) 354
- 39. اسباب ورود به جهنّم 354
- اشاره 354
- 2 _ 39. کفر و نفاق 355
- 3 _ 39. تکذیب و فراموشی آخرت 356
- 4 _ 39. دشمنی با امیرمؤمنان (علیه السلام) 356
- 6 _ 39. طغیان و استکبار 357
- 5 _ 39. دنیاگرایی 357
- 7 _ 39. پیروی از شیطان 358
- 9 _ 39. ترک خردمندی و حقایق وحیانی 359
- 8 _ 39. ستم و ستمگری 359
- 10 _ 39. عدم پایبندی در عمل به احکام و فرایض و ترک محرمات 360
- 1 _ 40. معنای لغوی 363
- اشاره 363
- 40. خلود 363
- 2 _ 40. بهشت جاویدان 364
- 1 _ 3 _ 40. درنگ های احقابی 366
- اشاره 366
- 3 _ 40. انواع مقداری عذاب 366
- 4 _ 40. عذاب ابدی 367
- 5 _ 40. چرایی خلود عذاب 369
- 6 _ 40. اثر نیّت در چرایی خلود نعیم و عذاب آخرت 370
- اشاره 371
- 7 _ 40. نقد پاره ای از عقاید عرفانی و فلسفی 371
- 1 _ 7 _ 40. تأویل ناروای عذاب و ابدیّت آن 372
- 2 _ 7 _ 40. خلود شخصی و خلود نوعی 373
- 3 _ 8 _40. اقسام کیفر و عذاب ابدی 374
- 8 _ 40. مرگِ مرگ 375
- 9 _ 40. روند آفرینش پس از پایان سرنوشت این انسان 377
- فهرست منابع 379
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) فرمود :
کلّ شیء من الدنیا سماعه أعظم من عیانه و کلّ شیء من الآخره عیانه أعظم من سماعه ؛ (1)
همه چیز دنیا شنیدنش بزرگ تر است از دیدنش . ولی همه چیز آخرت ، دیدنش از شنیدنش بزرگ تر است
امیرمؤمنان (علیه السلام) دنیا را مخلوطی از حلال و حرام ، خیر و شرّ، مرگ و حیات ، تلخ و شیرین دانسته است (2)در حالی که عالم آخرت چنین نیست ، بلکه خالص و یکدست
است . بهشت از علّیّین و دوزخ از سجّین آفریده شده است و به همین جهت ، نعمت های بهشتی از ویژگی های خاصّی برخوردارند.
4 _ 36. ویژگی های ممتاز بهشت
بهشت به لحاظ شرافت مکانی و ماهیّت خالص خود، ویژگی های حیرت آوری دارد که با دانش محدود بشری نمی توان به آن دست یافت و فقط با آگاهی های وحیانی می توان از آن خبر داد. این حقیقتی است که حتّی فیلسوفان سخت کیش هم بر آن اذعان نموده اند. (3)در این جا تلاش گردیده که فهرستی از این ویژگی ها عرضه شود. و
شرح مبسوط آن را می توان در کتاب های تفسیری و اعتقادی و حدیثی جستجو کرد.
1. به اجماع مسلمانان ، بهشت سرای بقاء و سلامت است و در آن مرگ راه ندارد.
2. بهشت ، سرای خلود و ماندگاری است و بهشتیان هرگز از آن بیرون نمی روند.
3. در بهشت ، کوری ، کری ، درد، بیماری ، آفت ، مرض و پیری وجود ندارد.
4. در بهشت ، فقر و احتیاج و واماندگی نیست .
1- نهج البلاغه ، خطبه 114.
2- نهج البلاغه ، خطبه 113.
3- ر.ک : الهیّات شفاء، ص 423؛ المیزان ، ج 3، ص 87.