- مقدمه ناشر 1
- مقدمه نویسنده 3
- اشاره 5
- فصل اول: روایات نهی از توقیت 5
- جلسه اول 6
- مقدمه 6
- معنای لغوی و اصطلاحی توقیت 6
- اشاره 7
- روایت اول: ابوحمزه ثمالی از امام باقر علیه السلام 7
- روایات نهی از توقیت 7
- بررسی سند 8
- دلالت روایت 9
- اشاره 12
- بررسی سند 12
- جلسه دوم 12
- روایت دوم: عبدالرحمن بن کثیر از امام صادق علیه السلام 12
- دلالت روایت 13
- اشاره 16
- روایت سوم: زراره از امام باقر علیه السلام 16
- دلالت روایت 21
- بررسی سند 21
- نظریه علامه مجلسی و احتمالات روایت 22
- روایت چهارم: ابوبصیر از امام صادق علیه السلام 24
- اشاره 24
- جلسه سوم 24
- بررسی سند 24
- دلالت روایت 25
- بررسی سند 26
- اشاره 26
- روایت پنجم: احمد بن محمد بن خالد از امام صادق علیه السلام 26
- دلالت روایت 27
- روایت ششم: فضیل بن یسار از امام باقر علیه السلام 29
- اشاره 29
- جلسه چهارم 29
- بررسی سند 30
- دلالت روایت 32
- جلسه پنجم 34
- روایت هفتم: علی بن یقطین از امام کاظم علیه السلام 34
- اشاره 34
- بررسی سند 35
- دلالت روایت 36
- جلسه ششم 41
- روایت هشتم: ابراهیم بن مهزم از امام صادق علیه السلام 41
- بررسی سند 41
- اشاره 41
- دلالت روایت 42
- روایت نهم: ابوالمرهف از امام باقر علیه السلام 43
- اشاره 43
- بررسی سند 45
- دلالت روایت 45
- جلسه هفتم 47
- روایت دهم: هارون بن عنتره از امیرالمؤمنین علیه السلام 47
- اشاره 47
- بررسی سند 48
- دلالت روایت 48
- بررسی سند و بحثی پیرامون تحف العقول 49
- روایت یازدهم: محمد بن نعمان از امام صادق علیه السلام 49
- اشاره 49
- دلالت روایت 51
- روایات دیگر در موضوع عدم توقیت 52
- اشاره 52
- جلسه هشتم 52
- روایت دوازدهم: محمد بن مسلم از امام صادق علیه السلام 52
- روایت چهاردهم: ابو بصیر از امام صادق علیه السلام 53
- روایت سیزدهم: ابی بکر حضرمی از امام صادق علیه السلام 53
- روایت پانزدهم: توقیع امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف 53
- روایت شانزدهم: منذر جوّاز از امام صادق علیه السلام 54
- جمع بندی 54
- اشاره 56
- فصل دوم : علم اهل بیت علیهم السلام به زمان ظهور 56
- مقدمه 57
- قائلین به علم اهل بیت به زمان ظهور 57
- اقوال در این مساله 57
- جلسه نهم 57
- اشاره 57
- ب. شیخ طوسی 58
- الف. سیدمرتضی علم الهدی 58
- ج. سیدمحمدتقی موسوی 58
- ه. آیت الله ناصری اصفهانی 59
- د. آیت الله بهجت 59
- و. آیت الله جوادی آملی 60
- ادله نفی علم اهل بیت به زمان ظهور 65
- روایت اول: دعبل خزاعی از امام رضا علیه السلام 65
- اشاره 65
- اشاره 65
- جلسه دهم 65
- قیام به هنگام شنیدن نام قائم 68
- جلسه یازدهم 70
- بررسی سند 70
- 1. عبدالسلام هروی 70
- اشاره 70
- 2. دعبل بن علی خزاعی 72
- دلالت روایت 73
- روایت دوم: مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام 74
- جلسه دوازدهم 74
- اشاره 74
- بررسی سند 75
- دلالت روایت 76
- روایت سوم: محمد بن حنفیه 77
- جلسه سیزدهم 77
- اشاره 77
- بررسی سند 79
- دلالت روایت 80
- منافات نداشتن بین علم امام و ندانستن زمان ظهور 80
- جمع بندی 81
- فصل سوم: موضع علما نسبت به توقیت 82
- اشاره 82
- 1. آلوسی شافعی 83
- عالمانی که توقیت کرده اند 83
- جلسه چهاردهم 83
- اشاره 83
- 2. محمدبن محمد شعیری 84
- 3. خواجه طوسی 86
- 1. نعمانی 87
- عالمانی که نفی توقیت کرده اند 87
- جلسه پانزدهم 87
- اشاره 89
- 3. شیخ طوسی 89
- 2. شیخ صدوق 89
- پاسخ به یک اشکال 90
- 4. علامه مجلسی 91
- جلسه شانزدهم 91
- جلسه هفدهم 93
- روایت ابراهیم بن عبدالله از امام صادق علیه السلام 93
- توضیح و نقد کلام مرحوم بهجت 100
- جلسه هجدهم 100
- جمع بندی 102
- منابع 103
و. آیت الله جوادی آملی
حضرت آیت الله جوادی آملی در بیان شرح عبارت «وارتضاکم لغیبه» بحثی به نام «علم به قیامت»دارند که نتیجه آن بحث این است که ائمه علم به زمان قیامت دارند و به تبع آن می توان از کلام ایشان این برداشت را نمود که علم به زمان ظهور هم دارند. متن کامل عبارت ایشان بدین صورت است:
مهم ترین غیبی که گاهی از آن به عنوان غیب ویژه یاد می شود و علم به آن را مخصوص خدای سبحان دانسته اند، قیامت است. خبرهایی که ائمه اطهار علیهم السلام از جزئیات قیامت و صحنه های آن داده اند، نشانه آگاهی داشتن آنان از جریان های آن محشر عظیم است. بنابراین، سؤال این است که آیا از زمان برپایی آن نیز آگاهی داشته اند یا خیر؟
ظاهر آیه {عالِمُ الْغَیْبِِ فَلَا یُظْهِرُ عَلیَ غَیْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضیَ مِن رَّسُولٍ فَإِنَّهُ یَسْلُکُ مِن بَینْ ِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَدا} (1)این است که خداوند علم آن را نیز به انسان کاملِ معصوم علیه السلام عطا کرده است؛ زیرا آیات پیشین درباره قیامت و زمان برپایی آن است. از این جهت الف و لام «الغیب» خواه برای عموم باشد یا برای جنس، شامل قیامت خواهد شد. بنابراین، معنای آیه چنین است: خدا می داند که قیامت و خصوصیات آن چیست، چه وقتی برپا می شود و کسی را از این مطلب مهم آگاه نمی کند مگر آن انسان کاملی که پسندیده و مرتضای او باشد.
چند دلیل نیز بر این مدّعا می توان اقامه کرد:
یکم. انسان های کاملی همانند ائمّه طهار علیهم السلام که در مقام نورانیّت بیش از یک
1- سوره جن، آیه 26-27.