- مقدمه ناشر 1
- مقدمه نویسنده 3
- فصل اول: روایات نهی از توقیت 5
- اشاره 5
- مقدمه 6
- معنای لغوی و اصطلاحی توقیت 6
- جلسه اول 6
- روایت اول: ابوحمزه ثمالی از امام باقر علیه السلام 7
- روایات نهی از توقیت 7
- اشاره 7
- بررسی سند 8
- دلالت روایت 9
- اشاره 12
- جلسه دوم 12
- روایت دوم: عبدالرحمن بن کثیر از امام صادق علیه السلام 12
- بررسی سند 12
- دلالت روایت 13
- اشاره 16
- روایت سوم: زراره از امام باقر علیه السلام 16
- بررسی سند 21
- دلالت روایت 21
- نظریه علامه مجلسی و احتمالات روایت 22
- روایت چهارم: ابوبصیر از امام صادق علیه السلام 24
- جلسه سوم 24
- بررسی سند 24
- اشاره 24
- دلالت روایت 25
- اشاره 26
- روایت پنجم: احمد بن محمد بن خالد از امام صادق علیه السلام 26
- بررسی سند 26
- دلالت روایت 27
- روایت ششم: فضیل بن یسار از امام باقر علیه السلام 29
- جلسه چهارم 29
- اشاره 29
- بررسی سند 30
- دلالت روایت 32
- جلسه پنجم 34
- اشاره 34
- روایت هفتم: علی بن یقطین از امام کاظم علیه السلام 34
- بررسی سند 35
- دلالت روایت 36
- بررسی سند 41
- جلسه ششم 41
- اشاره 41
- روایت هشتم: ابراهیم بن مهزم از امام صادق علیه السلام 41
- دلالت روایت 42
- روایت نهم: ابوالمرهف از امام باقر علیه السلام 43
- اشاره 43
- بررسی سند 45
- دلالت روایت 45
- اشاره 47
- جلسه هفتم 47
- روایت دهم: هارون بن عنتره از امیرالمؤمنین علیه السلام 47
- دلالت روایت 48
- بررسی سند 48
- اشاره 49
- روایت یازدهم: محمد بن نعمان از امام صادق علیه السلام 49
- بررسی سند و بحثی پیرامون تحف العقول 49
- دلالت روایت 51
- روایات دیگر در موضوع عدم توقیت 52
- جلسه هشتم 52
- روایت دوازدهم: محمد بن مسلم از امام صادق علیه السلام 52
- اشاره 52
- روایت پانزدهم: توقیع امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف 53
- روایت سیزدهم: ابی بکر حضرمی از امام صادق علیه السلام 53
- روایت چهاردهم: ابو بصیر از امام صادق علیه السلام 53
- روایت شانزدهم: منذر جوّاز از امام صادق علیه السلام 54
- جمع بندی 54
- فصل دوم : علم اهل بیت علیهم السلام به زمان ظهور 56
- اشاره 56
- قائلین به علم اهل بیت به زمان ظهور 57
- مقدمه 57
- جلسه نهم 57
- اقوال در این مساله 57
- اشاره 57
- الف. سیدمرتضی علم الهدی 58
- ب. شیخ طوسی 58
- ج. سیدمحمدتقی موسوی 58
- د. آیت الله بهجت 59
- ه. آیت الله ناصری اصفهانی 59
- و. آیت الله جوادی آملی 60
- اشاره 65
- ادله نفی علم اهل بیت به زمان ظهور 65
- اشاره 65
- جلسه دهم 65
- روایت اول: دعبل خزاعی از امام رضا علیه السلام 65
- قیام به هنگام شنیدن نام قائم 68
- جلسه یازدهم 70
- اشاره 70
- 1. عبدالسلام هروی 70
- بررسی سند 70
- 2. دعبل بن علی خزاعی 72
- دلالت روایت 73
- جلسه دوازدهم 74
- اشاره 74
- روایت دوم: مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام 74
- بررسی سند 75
- دلالت روایت 76
- اشاره 77
- جلسه سیزدهم 77
- روایت سوم: محمد بن حنفیه 77
- بررسی سند 79
- منافات نداشتن بین علم امام و ندانستن زمان ظهور 80
- دلالت روایت 80
- جمع بندی 81
- اشاره 82
- فصل سوم: موضع علما نسبت به توقیت 82
- اشاره 83
- عالمانی که توقیت کرده اند 83
- 1. آلوسی شافعی 83
- جلسه چهاردهم 83
- 2. محمدبن محمد شعیری 84
- 3. خواجه طوسی 86
- عالمانی که نفی توقیت کرده اند 87
- 1. نعمانی 87
- جلسه پانزدهم 87
- اشاره 89
- 2. شیخ صدوق 89
- 3. شیخ طوسی 89
- پاسخ به یک اشکال 90
- جلسه شانزدهم 91
- 4. علامه مجلسی 91
- روایت ابراهیم بن عبدالله از امام صادق علیه السلام 93
- جلسه هفدهم 93
- توضیح و نقد کلام مرحوم بهجت 100
- جلسه هجدهم 100
- جمع بندی 102
- منابع 103
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ أَوْ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَهَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ وُهَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ الله علیه السلام قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَیْنِ عِلْمٌ مَکْنُونٌ مَخْزُونٌ لَا یَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِکَ یَکُونُ الْبَدَاءُ وَ عِلْمٌ عَلَّمَهُ مَلَائِکَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِیَاءَهُ وَ نَحْنُ نَعْلَمُهُ؛ (1)
ابو بصیر از حضرت صادق علیه السلام نقل کرد که خدا را دو علم است؛ یکی مخزون است و کسی جز او خبر ندارد که از همین نوع بداء است و دیگری علمی است که به ملائکه و انبیا و رسل آموخته و ما نیز می دانیم.
جمع بندی
آنچه در این بخش باید گفت این است که روش اهل بیت روش توقیت و تعیین وقت نبوده است، بلکه بالاتر از آن از توقیت نهی نموده اند و با توجه به سه روایت مذکور به هیچ عنوان کسی (حتی ائمه علیهم السلام) نمی توانند تعیین وقت نمایند، چرا که زمان ظهور مانند زمان قیامت می باشد.
از این جا به دست می آید که هیچ یک از علما و اولیای دین و حتی عرفا نمی توانند ادعای تعیین وقت نمایند. و همانگونه که تاکنون از طرف هیچ عالمی زمان احتمالی وقوع قیامت عنوان نگردیده نباید به سمت توقیت احتمالی درباره ظهور حضرت مهدی علیه السلام متمایل گشت، چه برسد به اینکه فردی ادعای تعیین وقت حتمی نماید.
1- همان، ج 26، ص 163. در این زمینه روایات فراوانی وارد شده است. ر.ک: بحار الانوار، ج 26.