آشنایی با علم رجال صفحه 103

تعارض جرح و تعدیل

گاهی راوی، توسط یکی از رجالیین توثیق و توسط دیگری تضعیف می شود؛ مثل ابوخدیجه سالم بن مکرم که نجاشی او را ثقه و شیخ او را ضعیف شمرده است(1) و یا سهل بن زیاد آدمی، که نجاشی او را ضعیف و شیخ (رحمه الله) در رجال او را ثقه دانسته است.(2) در این قول که کدام یک مقدم است، اقوالی وجود دارد:

1. مطلقاً جرح مقدم است. این قول به جمهور علما نسبت داده شده است.(3)

2. مطلقاً تعدیل مقدم است. قائل این نظریه معلوم نیست.(4)

3. برخی هم تفصیل داده اند: در صورت امکان جمع، جرح مقدم است؛ مثل آن که مزکی بگوید: «زیدٌ عدل» و جارج بگوید: «شرب الخمر»، زیرا عدالت ظاهری منافاتی ندارد با جهل به ارتکاب گناه از او.

اما اگر امکان جمع نباشد، تعارض می کنند و باید توقف کرد. این قول به شیخ طوسی (رحمه الله) نسبت داده شده است؛(5) مثل آن که یکی بگوید: «زید ثقه» و دیگری بگوید: «ضعیف» یا «لیس بثقه».

به هر حال روش رایج آن است که سخن این راوی که اقوال در مورد او متعارض است، حجت نیست؛ خواه به جهت تقدم جرح یا به جهت تعارض و تساقط هر دو قول باشد که نتیجه آن عدم اثبات وثاقت یا عدالت است.

1- (1) . معجم رجال الحدیث، ج 8، ص 22.
2- (2) . همان، ص 338.
3- (3) . مقباس الهدایه، ج 2، ص 112 و تدریب الراوی، ص 204.
4- (4) . مقباس الهدایه، ج 2، ص 113.
5- (5) . همان، ص 115.