آشنایی با علم رجال صفحه 212

علم و دانش هم اقتضا می کند که در هر عصری محققان با آزادی کامل، مطابق مبانی خویش به تحقیق بپردازند.

روش اصحاب کتب اربعه

مؤلفان بزرگوار کتب اربعه در تدوین کتاب خویش از نظر سند یک روش را انتخاب نکرده اند.

مرحوم کلینی (قدس سره) هنگام نقل حدیث، تمامی سند را تا معصوم (علیه السلام) - به جز موارد اندک - ذکر می کند. این روش گرچه حجم کتاب را افزایش می دهد، زیرا چه بسا یک سند ده ها یا صدها بار تکرار می شود، اما خواننده را به طور مستقیم در جریان امر سند قرار می دهد و از برخی مشکلاتی که در دیگر روش ها ایجاد شده است جلوگیری می کند.

اما مرحوم صدوق (رحمه الله) در من لا یحضر، از ابتدا بنا را بر اختصار نهاده و سند احادیث را حذف کرده است. وی حدیث را معمولا از اواخر سند شروع کرده و در پایان کتاب، مقدار حذف شده سند را ذکر می کند، که به مشیخه صدوق معروف است.

مثلا در فقیه می گوید: «حماد بن عثمان عن الصادق جعفر بن محمد (علیهما السلام) قال: فی حکمه آل داود:

ینبغی للعاقل أن یکون مقبلا علی شأنه حافظاً للسانه عارفاً بأهل زمانه».(1)

و در مشیخه می گوید: آن چه در این کتاب، از حماد بن عثمان نقل شده است، آن را از پدرم (رضی الله عنه) و او از سعد بن عبدالله و حمیری (عبدالله بن جعفر) و این دو نفر از یعقوب بن یزید و او از محمد بن ابی عمیر و او از حماد بن عثمان نقل کرده ام.(2)