کتابخانه بالقرآن

آشنایی با علم رجال صفحه 239

صفحه 239

محمد بن اسماعیل بخاری به طور خلاصه و در کشف الظنون (ج 1، ص 555)، جریانی از چگونگی تدوین صحیح و سرقت آن با فریب خانواده علی بن مدینی و استنساخ بدون اجازه کتاب وی و تألیف صحیح و تاریخ به وسیله او ذکر شده که بسیار شگفت آور است.(1)

1- (1) . در کشف الظنون آورده است: سبب تألیف کتاب صحیح توسط بخاری آن بود که علی بن مدینی - استاد بخاری - کتابی به نام العلل نوشته بود که در حفظ آن بسیار تلاش می کرد تا به دست کسی نیفتد و به هیچ کس نمی داد و بازگو نمی کرد، زیرا برایش خیلی عزیز بود، تا آن که وی مدتی به جهت کاری بیرون رفت، بخاری از فرصت استفاده کرد، و یک صد دینار به فرزند وی داد تا سه روز کتاب را در اختیار داشته باشد، وی فریب خورد و بعد از گرفتن پیمان که از آن مدت تأخیر نکند کتاب را به او داد. بخاری یک صد نفر کاتب را مأمور کرد تا در یک شبانه روز، هر کدام جزئی را نسخه برداری کردند و سپس کتاب را پس داد و گفت: من به مقداری از آن نگاه کردم.وقتی علی بن مدینی آمد، از جریان آگاه نشد، و بخاری ماه ها مشغول کتاب شد و آن را حفظ نمود. وی که ملازم ابن مدینی بود مدتی غیبت کرد، سپس در درس وی حاضر شد، از بخاری پرسید: چرا نبودی؟ گفت: کاری پیش آمد.سپس ابن مدینی حدیثی خواند و مسئله را مطرح کرد و بخاری همان گونه که در کتاب ابن مدینی بود پاسخ داد، وی تعجب کرد و پرسید: از کجا دانستی؟ بخاری گفت: این سخن منصوص است. ابن مدینی گفت: به خدا سوگند در این زمان کسی را نمی شناسم که جز من این علم را بداند.چون جریان تکرار گشت، متوجه جریان شد و فهمید که بخاری با پول، خانواده او را فریب داده است. ازاین رو چنان غمگین شد که در اثر ناراحتی در اندک مدتی جان سپرد، و بخاری با آن کتاب، خود را از ابن مدینی بی نیاز دید، به خراسان رفت و به وسیله کتاب مذکور دانشمند شد و کتاب صحیح و تاریخ را نوشت و کارش بالا گرفت و نامش منتشر شد. (ر. ک: کشف حقیقت، ص 229 و تهذیب التهذیب، ج 7، ص 47 به طور خلاصه).البته ابن حجر در تهذیب التهذیب، ج 7، ص 47 در ترجمه بخاری تلاش کرده است تا این شبهه سخت را از او پاسخ دهد.