آشنایی با علم رجال صفحه 326

حدیث مضمر

حدیثی است که راوی اول، نام معصوم را نبرد و از آن با ضمیر غائب تعبیر کند، مثل سألته یا کتبت إلیه و....

در حدیث مضمر گاهی مرجع ضمیر واضح است مثل آن که محمد بن مسلم که از یاران امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) است بگوید: «احدهما» که واضح است یکی از آن دو بزرگوار است.

اما اگر واضح نباشد، به راوی نگاه می شود اگر از اجلاء اصحاب باشد که احتمال نقل او از غیر امام (علیه السلام) بسیار ضعیف است، مثل زراره و سماعه. این حدیث در حکم روایت از معصوم می باشد.

اگر این گونه نباشد، روایت معتبر نیست. برخی فرموده اند: همین که راوی «مروی عنه» را به صورت ضمیر نقل می کند معلوم می شود، مرجع آن مشخص بوده است وگرنه استعمال ضمیر بدون مرجع آن رایج نیست، و چون شخصی که مرجعیت آن واضح باشد جز امام (علیه السلام) نیست، ازاین رو ظهور در امام (علیه السلام) دارد.

به هر حال در میان راویان، سماعه بن مهران دارای مضمرات زیادی است که به جهت جلالت وی حکم به اعتبار روایت او می شود.

همچنین مضمرات علی بن جعفر (علیه السلام) از برادرش موسی بن جعفر (علیه السلام).

نمونه مضمر: «سهل عن محمد بن علی القاسانی قال: کتبت إلیه (علیه السلام)...».(1)

حدیث مشهور

حدیثی است که نزد اهل حدیث شیوع دارد و راویان بسیاری آن را روایت کرده اند، مثل حدیث غدیر:

«من کنت مولاه فعلی مولاه...» که بیش از صد نفر