آشنایی با علم رجال صفحه 68

7. کلینی (رحمه الله) در کافی روایات فراوانی از او نقل کند؛ مثل محمد بن اسماعیل یا سهل بن زیاد.

8. صدوق (رحمه الله) بر او زیاد ترضّی داشته باشد؛ مثل احمد بن هارون.

9. معرفی راوی به عنوان صحیح الروایه والحدیث در لسان متقدمین؛ مثل جعفر بن احمد بن ایوب.

10. توثیق متأخرین از رجالیین در مورد او؛ مثل سکونی که محقق حلّی او را توثیق کرده است.

شرایط راویان در کتاب های رجالی

علمای رجال معمولا به بلوغ، عقل و اسلام راوی اشاره نمی کنند، زیرا اخذ حدیث از شخصی که این صفات را دارا نباشد معمول و متعارف نیست و بلکه در مواردی حتی معقول نمی باشد. بنابراین ظاهر نقل روایت از کسی قرینه بر آن است که آن سه شرط را داراست مگر آن که به خلاف آن تصریح کنند همچنان که گاهی به انحراف روحی و فکری برخی از راویان به ویژه در آخر عمر اشاره کرده اند؛ مثل احمد بن محمد جوهری که نجاشی می گوید: در آخر عمر مضطرب شده است(1) و یا سفیان بن عیینه از اهل سنت که در سال 197 ذهنش پریشان شد(2) و یا حنظله بن عبدالله که ابن حبّان می گوید: در آخر عمر پریشان شد.(3)

شناخت عدالت راوی: رجالیین معمولا به کلمه ثقه بسنده می کنند و از عنوان عدل استفاده نمی کنند، ولی ادعای اجماع شده است بر این که مقصود ایشان از

1- (1) . فهرس نجاشی، رقم 207، البته گاهی اضطراب به معنای فساد مذهب نیز هست.
2- (2) . میزان الاعتدال، 3 ج، ص 246.
3- (3) . ر. ک: دلائل الصدق، ج 1، ص 108.