درسنامه فقه الحدیث ( کتاب فضل العلم، کتاب الحجه، کتاب العشره) صفحه 14

در این حدیث«نهیت»می تواند معلوم یا مجهول باشد.

اگر معلوم باشد،معنا این است:«در جهل تو همین بس که آنچه را از آن نهی کرده ای مرتکب آن شوی(و انجام دهی)».

اما اگر مجهول باشد به این معنا است:«در جهل تو همین بس که آن چه را از آن نهی شده ای مرتکب شوی(و آن را انجام دهی)».

البته هر یک از این معانی می تواند مؤیداتی از قرآن یا احادیث دیگر داشته باشند.

مثال سوم:عبارت:«ان الله خلق آدم علی صورته.»

در این که مرجع ضمیر در«صورته»چیست،دو احتمال است:

الف)مرجع ضمیر،«الله»باشد که در این صورت حدیث مورد سوء استفاده مدافعان تجسیم و تشبیه خواهد بود و برای خداوند صورت و چشم و دست و....قائل خواهند بود.

البته این احتمال،تفسیر صحیح نیز خواهد داشت و آن این است که بازگشت ضمیر به«الله»اضافه تشریفیه است نه حقیقیه؛چنان که در آیه شریفه: نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی ، (1)اضافه روح به الله تشریفی است. (2)

ب)مرجع ضمیر،«آدم»است نه الله؛چنان که مرحوم سید مرتضی در تبیین این حدیث فرموده:ممکن است ضمیر به آدم برگردد و در این صورت معنای حدیث این است که خداوند انسان را بر صورتی که با آن قبض روح می شود آفریده است؛یعنی صورت انسان از آغاز تا پایان زندگی یکسان است. (3)

1- (1) .حجر،آیه 29.
2- (2) .ر.ک:التوحید،ص103.
3- (3) .ر.ک:شرح اصول الکافی،مازندرانی،ج3،ص196-198.