درسنامه فقه الحدیث ( کتاب فضل العلم، کتاب الحجه، کتاب العشره) صفحه 140

عبارت است از عمل همراه با حذاقت و علم و دقت. (1)

2.«متعالیاً عنّا وعن جمیع ما خلق»:از حیث ذات و صفت با ما هیچ وجه اشتراکی ندارد و از ما و از تمام آن چه آفریده برتر است.

3.«وکان ذلک الصانع حکیماً»:آن صانع حکیم است و کارهایش لغو و عبث و بیهوده نیست.

4.«متعالیاً لم یجز ان یشاهده خلقه و لا یلامسوه فیباشرهم ویباشروه و یحاجّهم ویحاجّوه». (2)

(خدایی که)برترین است،یعنی جایز نیست که آفریدگانش او را مشاهده کنند و او را لمس کنند و با او مباشرت داشته باشند،یا او با آن ها مباشرت داشته باشد و امکان ندارد که او با آن ها محاجّه کند و سخن بگوید و آنها با او محاجّه کنند و سخن بگویند.

«لم یجز»به معنای عدم جواز تکوینی است(لا یمکن)نه تشریعی.به عبارت دیگر:یعنی بشر نمی تواند کم ترین رابطه لمسی و حسی با ساحت قدس ربوبی داشته باشد و از طرف دیگر انسان نمی تواند به غیر طریق کلام یا حسّ و مشاهده گفت وگو کند و رابطه برقرار نماید.بنابراین باید واسطه ای بین خدا و بندگانش وجود داشته باشد تا واسطه فیض بین آنها باشد.

ضرورت حجت خدا

امام علیه السلام بعد از آن که وجود واسطه بین خدا و بندگان را امری ضروری دانست،در ادامه فرمود:«ثبت أنّ له سفراء فی خلقه».

ثبت جواب«لمّا»است؛یعنی وقتی ثابت کردیم که بشر نمی تواند با حواس