درسنامه فقه الحدیث ( کتاب فضل العلم، کتاب الحجه، کتاب العشره) صفحه 23

در این حدیث کلمه«بوائق»آمده و از آن جا که«باء»اول کلمه مفتوح است،پس نمی تواند«باء»جاره باشد و جزء اصل کلمه است.لذا مرکّب از کلمه«بَوائق»و«ه»است که در این صورت بوائق جمع مکسر و مفرد آن«بائقه»و ریشه آن هم«بَوَقَ»یا«بَیقَ»است که در لغات تنها مصدر«بوق»وجود دارد که به معنای ظلم و شر است.و این معنا در روایات دیگر هم می تواند مؤید داشته باشد؛مثلاً ابوحمزه می گوید:شنیدم امام صادق علیه السلام فرمود:

«المؤمن من آمن جاره بوائقه»،قلت:وما بوائقه؟قال:«ظُلْمُه وغَشْمُه». (1)

مثال دوم:روایتی است که شیخ طوسی در مبطلات وضو از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که فرمود:

«رأیت ابی صلوات الله علیه و قد رعف بعد ما توضّا دماً سائلاً فتوضّأ».

در این روایات ابتدا به ذهن می رسد که یکی از مبطلات وضو باید خروج خون از بینی باشد،در حالی که با دیگر روایات و فتاوای فقهای شیعه کاملاً ناسازگار است.به همین دلیل شیخ طوسی به ریشه و ماده اصلی واژه«توضّا»اشاره کرده و فرموده:ریشه آن از«توضّا»به معنای وضو نیست؛بلکه از ماده«الوضاءه»و به معنای حُسن و تمیز کردن است.ازاین رو به کسی که دستش را تمیز بشوید می گویند:«وضّأها». (2)

3-توجه به حقیقت معنای لغت

برخی از واژگان به دلیل اشتراک معنوی دارای مفهوم مشترک هستند و بعضی هم از عالم ملکوت و ماوراء ماده حکایت می کنند و هم بر مصادیق مادی قابل انطباق اند؛مثلاً در آیات و روایاتی که راجع به عالم قبر و قیامت است واژه هایی