علم الدرایه تطبیقی: بررسی تطبیقی اصطلاحات حدیثی شیعه و اهل سنت صفحه 113

سیدحسن صدر:و هو ما اتّفقت أسماء الرواه فیه خطّاً واختلفت لفظاً سواء کان مرجع الاختلاف إلی النقط أو الشکل. (1)

علامه مامقانی:و مجموعهما اسم لسند اتّفق فیه اسمان فمازاد خطّاً واختلف نطقاً. (2)

مؤتلف و مختلف وصف سند حدیث و غیر از حدیث مختلف است که وصف برای متن حدیث بود و مؤتلف و مختلف نام حدیثی است که در سند آن نام راوی به گونه ای است که در کتابت مؤتلف و شبیه و یا اگر اعراب و نقطه نداشته باشد،شبیه هم هستند،ولی در تلفّظ متفاوت و مختلف می باشند.

مرجع اختلاف در حدیث مؤتلف و مختلف،آن چنان است که سیدحسن صدر بدان اشاره نموده،نقطه یا اعراب کلمه می باشد؛مانند:جریر و حریز،شریح و سریج،بشّار و یسّار،حنّان و حیان،عَقیل و عُقیل،رَشید و رُشید و....شهید ثانی نیز از اصطلاح مؤتلف و مختلف نام برده و می گوید:«و إن اتّفقت الأسماء خطّاً واختلفت نطقاً». (3)برخی آن را با متشابه یکسان دانسته در حالی که به نظر می رسد با تشابه سندی متفاوت است؛زیرا در کتابت و تلفّظ همانند متشابه سندی،کاملاً یکسان نیستند.

محدّثان اهل سنّت

1.ابن صلاح:و هو ما یأتلف أی تتّفق فی الخطّ صورته وتختلف فی اللفظ صیغته. (4)

2.ابن کثیر:ما تتّفق فی الخطّ صورته وتتّفق فی اللفظ صیغته. (5)

1- (1) .نهایه الدرایه،ص324.
2- (2) .مقباس الهدایه،ج1،ص291.
3- (3) .الرعایه فی علم الدرایه،ص385.
4- (4) .علوم الحدیث،ص344.
5- (5) .الباعث الحثیث،ص155.