علم الدرایه تطبیقی: بررسی تطبیقی اصطلاحات حدیثی شیعه و اهل سنت صفحه 115

مامقانی می گوید:«هو اسم للسند الّذی یقع الاشتباه فیه فی الذهن لا فی الخطّ ویتّفق ذلک فی الرواه المتشابهین فی الاسم و النسب المتمایزین بالتقدیم و التأخیر». (1)

سیوطی از علمای اهل سنّت نیز می گوید:«المشتبه المقلوب و هو ممّا یقع فیه الاشتباه فی الذهن لا فی الخطّ و المراد بذلک الرواه المتشابهون فی الاسم و النسب المتمایزون بالتقدیم و التأخیر». (2)

حدیث مشتبه مقلوب نزد محدّثان اهل سنّت و شیعه رواج چندانی ندارد و از آن جهت که نام راوی قابل اشتباه و جابه جایی است،«مشتبه مقلوب»نام گرفته و با«حدیث مقلوب»که از اقسام حدیث ضعیف است،متفاوت می باشد.حدیث مشتبه مقلوب،می تواند مصادیقی از حدیث صحیح،حسن،موثّق و ضعیف را دارا باشد و مثال های دیگر آن چنین است:ولید بن مسلم و مسلم بن ولید،یزید بن اسود و اسود بن یزید.کتاب رافع الارتیاب فی المقلوب من الاسماء و الانساب از خطیب بغدادی،برای رفع اشتباه حدیث مشتبه،تدوین شده است.

شهید ثانی،حدیث مشتبه مقلوب را مستقلّاً ذکر نکرده است ولیکن از آن در حدیث مقلوب یاد می کند و می گوید:«فی المقلوب...و قد یقع سهواً لحدیث یرویه محمد بن احمد بن عیسی عن احمد بن محمد بن عیسی». (3)شیخ بهایی نیز از آن در حدیث مقلوب نام برده و می گوید:«أو بدّل بعض الرواه...بغیره سهواً». (4)شهید ثانی از اصطلاح«مشتبه»هم یاد می کند و آن را از اقسام ضعیف می داند،که تعریف آن در حدیث،«مقلوب»خواهد آمد.

1- (1) .مقباس الهدایه،ج1،ص285.
2- (2) .تدریب الراوی،ج2،ص334.
3- (3) .الرعایه فی علم الدرایه،ص150.
4- (4) .الوجیزه فی علم الدرایه،ص8.