علم الدرایه تطبیقی: بررسی تطبیقی اصطلاحات حدیثی شیعه و اهل سنت صفحه 164

مصحف را چنین تعریف نمود:که خبری است که قسمتی از سند یا متن آن به مشابه آن تغییر یافته است.

تصحیف گاهی در سند واقع شده است،مانند«برید»به«یزید»و«حریز»به«جریر»و«مراجم»به«مراحم»و...،و گاهی تصحیف در متن حدیث است،مانند روایت:«إنّ النبی احتجر فی المسجد»به روایت«إنّ النبی احتجم فی المسجد»یا روایت:«من صام رمضان و اتبعه ستّا من شوّال»به روایت«من صام رمضان واتبعه شیئاً من شوال»یا روایت:«الدّنیا رأس کل خطیئه»به روایت«الدینار أس کل خطیئه». (1)

محدّثان اهل سنّت

1.صبحی صالح:«إنّ ما کان فیه تغییر حرف أو حروف بتغییر النقط مع بقاء صوره الخط سُمّی مصحّفاً وما کان فیه ذلک فی الشکل سُمّی محرّفاً». (2)

2.دکتر عجاج:«فالمصحّف ما وقع فیه التغییر فی اللفظ أو المعنی وخصّه بعضهم بما کان فیه تغییر حرف أو حروف بتغییر النقط مع بقاء صوره الخط». (3)

سیوطی و ابن صلاح،به تعریف اصطلاحی مصحّف نپرداخته،و ظاهراً،تعریف آن را بدیهی دانسته اند و به نظر آن ها بین مصحّف و محرّف تفاوتی نبوده و آن ها را مترادف دانسته اند. (4)ولی در نظر متأخّران از اهل سنّت،آن چنان که در تعریف صبحی صالح آمد،مصحّف غیر از محرّف است و مربوط به تغییر حرف یا حروفی است که البته صورت کلمه تغییر نمی کند،مانند«برید»به«یزید»و اگر

1- (1) .الرعایه فی علم الدرایه،ص109 و 110؛مقباس الهدایه،ج1،ص238.
2- (2) .علوم الحدیث و مصطلحه،ص273.
3- (3) .اصول الحدیث علومه و مصطلحه،ص374.
4- (4) .علوم الحدیث و مصطلحه،ص273.