علم الدرایه تطبیقی: بررسی تطبیقی اصطلاحات حدیثی شیعه و اهل سنت صفحه 37

و یا وجود معصوم بین راویان،شرط حدیث متواتر نیست. (1)حدیث متواتر،دارای دو قسم لفظی و معنی می باشد که به شرح ذیل است:

1.متواتر لفظی:خبری است که همه ناقلان،مضمون آن را یکسان و با الفاظ واحدی ذکر می کنند.

2.متواتر معنوی:خبری است که همه ناقلان،مضمون واحدی را با عبارات مختلف نقل می کنند و تطابق در معنی یا به دلالت تضمنّی و یا به دلالت التزامی است. (2)

برای حدیث متواتر،تقسیم بندی دیگری نیز ذکر شده و آن تواتر تفصیلی و اجمالی است.تواتر تفصیلی شامل تواتر لفظی و معنوی می باشد و امّا تواتر اجمالی در صورتی است که چند روایت،در یک موضوع وارد شده باشد و از نظر دلالت همسان نیستند ولی از قدر مشترک برخوردارند که از مجموع آنها به صدور یکی از آنها قطع حاصل می شود مانند:اخبار روایت شده در مورد حجّیت خبر واحد. (3)

آیه الله خوئی پس از تعریف روایت متواتر و بیان اقسام آن،حجّیت خبر واحد را متواتر اجمالی می داند. (4)

2-خبر واحد از نظر فریقین

-5

از نظر محدّثان شیعه،خبر واحد،حدیثی است که به حدّ تواتر در تمامی طبقات نرسیده و به تنهایی،مفید علم نیست و لذا اگر خبری در چند طبقه به حدّ تواتر

1- (1) .مقباس الهدایه،ج1،ص110.
2- (2) .علوم الحدیث و مصطلحه،ص148-150؛نهایه الدرایه،ص100؛مقباس الهدایه،ج1،ص115.
3- (3) .اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایه،ص33.
4- (4) .مصباح الاصول،ج2،ص192.
5- (5) .واحد،( Vahed )اسم فاعل و به معنی تک و یک و صفت خبر می باشد.