- مقدمه 1
- تحریف در لغت 4
- پیش گفتار 4
- تحریف در اصطلاح 5
- اشاره 8
- اشاره 8
- اقسام تحریف از نگاه محقّق خوئی رحمه الله 8
- اقوال فریقین در تحریف قرآن کریم 8
- اشاره 9
- قسم اول: تحریف معنوی 9
- نقد قسم اول تحریف (تحریف معنوی) 11
- قسم دوم: نقصان یا زیاده در حروف یا حرکات قرآن 12
- اشاره 14
- قسم سوم: کم یا زیاد شدن یک یا چند کلمه با تحفّظ بر قرآن 14
- نقد آیت الله فاضل لنکرانی قدس سره به دیدگاه محقق خوئی رحمه الله 16
- قسم چهارم: کم و زیاد شدن یک آیه یا سوره با تحفّظ قرآن نازل شده بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 18
- قسم پنجم: تحریف به زیاده در قرآن 20
- قسم ششم: تحریف به نقیصه 21
- اشاره 22
- نسبت دهی اعتقاد امامیه به تحریف قرآن 22
- دیدگاه شیخ صدوق رحمه الله 23
- دیدگاه شیخ مفید رحمه الله 25
- دیدگاه سیّد مرتضی رحمه الله 30
- دیدگاه شیخ طوسی رحمه الله 36
- دیدگاه علاّمه حلی رحمه الله 39
- دیدگاه علاّمه طبرسی رحمه الله 39
- دیدگاه سیّد نورالله تستری رحمه الله 40
- دیدگاه محقّق ثانی رحمه الله 40
- دیدگاه شیخ بهایی رحمه الله 41
- دیدگاه فاضل تونی رحمه الله 42
- دیدگاه مقدّس بغدادی (شیخ محسن اعرجی رحمه الله) 42
- دیدگاه فیض کاشانی رحمه الله 43
- دیدگاه بلاغی رحمه الله 49
- دیدگاه صاحب وسائل رحمه الله 49
- چرایی متهم شدن امامیه به اعتقاد به تحریف 50
- 1- سلیم بن قیس هلالی 55
- اشاره 55
- قائلین به تحریف از علمای امامیه 55
- جایگاه سلیم بن قیس نزد امامیه 61
- دیدگاه امامیه دربارۀ کتاب سلیم 62
- 2- فضل بن شاذان 69
- اشاره 73
- 3- محمّد بن حسن صفّار 73
- 4- فرات کوفی 79
- اعتبار کتاب بصائر الدرجات 79
- 5- محمّد بن مسعود عیّاشی 83
- اشاره 83
- عیاشی از نگاه دانشمندان رجال 83
- بررسی روایات دال بر تحریف در تفسیر عیّاشی 84
- 6- علی بن ابراهیم 89
- 7- شیخ کلینی رحمه الله 92
- اشاره 98
- ادلّه عدم تحریف قرآن 98
- اشاره 99
- دلیل یکم: آیات قرآن 99
- اوّل: آیه نهم سوره حجر 99
- دیدگاه علامه طباطبایی 100
- نقدهای وارد بر دلالت آیۀ نهم سوره حجر 103
- دوم: آیات 41 و 42 سوره فصّلت 133
- اشاره 133
- معنای اجمالی آیات 134
- بیان استدلال 136
- نقد و اشکالات نوری طبرسی رحمه الله بر آیه 139
- نقد معنای ارائه شده از سوی حاجی نوری رحمه الله 151
- دیدگاه حاجی نوری رحمه الله در معنای آیه 151
- بیان یک نکته تفسیری 152
- چگونگی دلالت آیه بر عدم تحریف قرآن 154
- اشاره 154
- سوم: آیه 32 سوره توبه 154
- مناقشه در استدلال به آیه بر عدم تحریف قرآن 155
- دلیل دوم: استدلال به اوصاف قرآن 158
- اشاره 158
- اشاره 159
- دیدگاه علاّمه طباطبایی رحمه الله 159
- صفت یکم: فصاحت و بلاغت قرآن 161
- صفت دوم: عدم تنافی و اختلاف بین آیات قرآن 162
- صفت سوم: عمومیت تحدّی 163
- صفت چهارم: اصول کلّی حاکم بر نقل سرگذشت انبیاء علیهم السلام 165
- صفت پنجم: تصریح قرآن به مواردی از فتنه ها و حوادث آینده 165
- صفت ششم: اتّصاف به اوصافی زیبا و پاکیزه چون نور، صراط و... 166
- صفت هفتم: ذکر الله بودن (بیان صفات والای خداوند و اسماء حسنی) 167
- اشکال آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) بر نقد آیت الله فاضل رحمه الله 170
- نقد آیت الله فاضل لنکرانی قدس سره بر دیدگاه علاّمه طباطبایی رحمه الله 170
- نقد دیدگاه آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) 171
- اشکال آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) بر استدلال علامه رحمه الله 171
- پاسخ اشکال آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) 172
- ادامۀ نقد آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) 173
- پاسخ به نقد آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) 175
- روایات فریقین در تحریف قرآن ومسأله نسخ تلاوت 177
- اشاره 177
- روایات مذکور در کتاب کافی 177
- اشاره 177
- خلاصه و جمع بندی مطالب 185
- نقدی دیگر بر روایات دالّ بر تحریف 186
- بررسی مصحف امیر المومنین علیه السلام 188
- اشاره 188
- نکته اول: اختلاف از جهت تأویل و تفسیر آیات 189
- نکتۀ دوم: اختلاف از جهت ترتیب سور و آیات 191
- اشاره 193
- نکته سوم: عدم اراده آیات مصطلح 193
- مصحف فاطمۀ زهرا علیها السلام 193
- بررسی روایات وارد در رابطه با مصحف فاطمه زهرا علیها السلام 196
- محدَّث بودن ائمّه علیهم السلام 207
- اشاره 207
- امامان علیهم السلام، مؤیَّد به روح 217
- مورد اول: آیه رجم 221
- بررسی روایات تحریف در کتب اهل سنت 221
- اشاره 221
- مورد سوم: روایت مسند احمد 224
- مورد دوم: تعداد حروف قرآن 224
- مورد چهارم: از دست رفتن مقدار زیادی از قرآن 225
- مورد پنجم: تعداد آیات سوره احزاب 225
- مورد هفتم: حذف سوره ای از قرآن با تعداد آیات برابر سوره توبه 226
- مورد ششم: تغییر آیه 56 سوره احزاب 226
- مورد هشتم: کاستی آیات سوره احزاب و توبه 229
- موارد دیگر از تحریف در کتب اهل سنت 233
- سخن بلاغی رحمه الله در نقد آیه رجم 236
- نقد روایات تحریف اهل سنت 236
- اشاره 236
- توجیهات اهل سنت پیرامون روایات تحریف 242
- تجزیه و تحلیل نسخ تلاوت 242
- استدلال اهل سنّت به آیه 106 بقره بر نسخ تلاوت قرآن و نقد آن 246
- دیدگاه علاّمه طباطبایی رحمه الله درباره آیه 106 بقره 253
- استدلال اهل سنّت به آیه 101 نحل بر نسخ تلاوت و نقد آن 255
- نقد دیدگاه علامه طباطبایی رحمه الله 255
- ناسازگاری نسخ تلاوت با قرآن کریم 258
- مخالفت نسخ تلاوت با سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله 261
- سخن برخی از اهل سنت درباره بطلان نسخ تلاوت 264
- علّت تعصّب اهل سنّت به مسأله نسخ تلاوت 266
- علم اجمالی به وقوع تحریف در قرآن کریم 267
- تحریف قرآن از دیدگاه دانشمندان اصول 267
- اشاره 267
- دیدگاه آخوند خراسانی رحمه الله 268
- نقد دیدگاه آخوند خراسانی رحمه الله 271
- دیدگاه محقّق اصفهانی رحمه الله 272
- نظر آخوند خراسانی رحمه الله در عدم جریان اصاله الظهور نسبت به آیات الأحکام و اشکال آن 274
- نقد دیدگاه محقّق اصفهانی رحمه الله 275
- نقد محقّق خوئی رحمه الله بر علم اجمالی به تحریف قرآن 277
- تحلیل دیدگاه محقّق خوئی رحمه الله 279
- چرایی ورود روایات تحریف در مصادر حدیثی 279
- تنافی علم اجمالی به تحریف با عدم ذکر آن از سوی امامان علیهم السلام 280
- فهرست منابع و مصادر 282
اقوال فریقین در تحریف قرآن کریم
اشاره
پیش از ورود در اصل بحث، این نکته را تذکّر دهم که محقق خوئی رحمه الله در کتاب ارزشمند البیان، مطالبی را در بیش از پناجه صفحه پیرامون عدم تحریف قرآن کریم مطرح نموده است. والد محقّق ما، آیت الله فاضل لنکرانی قدس سره نیز تصمیم داشتند یک دوره تفسیر به روش محقّق خوئی رحمه الله تدوین و تألیف نمایند که مقدّمات آن با عنوان مدخل التفسیر به چاپ رسید. از مباحث مهمّ مطرح در این کتاب، بحث عدم تحریف در قرآن کریم است. با محوریت این دو کتاب ارزشمند و مطالبی دیگر که ضمن مباحث مطرح خواهد شد، - إن شاء الله - مسألۀ تحریف ناپذیری قرآن کریم، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
اقسام تحریف از نگاه محقّق خوئی رحمه الله
اشاره
محقّق خوئی رحمه الله واژۀ «تحریف» را مشترک لفظی می داند.(1) عدم توجه به
1- (1) . البیان فی تفسیر القرآن، ص 197.