ترجمه المکتفی فی الوقف و الابتداء صفحه 7

رابطه وقف و ابتدا با علوم دیگر:

وقف و ابتدا ارتباط تنگاتنگی با علوم مهمی نظیر تفسیر و نحو دارد و بدون توجه به این رابطه، یافتن و تدوین اصول و قواعد متقن و مستحکم برای این علم ممکن نیست.

اینک به اختصار، ارتباط چند علم را با وقف و ابتدا بیان می‌کنیم:

1- نحو: یکی از مهم‌ترین علوم مرتبط با وقف و ابتداست. اگر قاری بتواند فعل و فاعل، انواع مفاعیل، مبتدا و خبر، مضاف و مضاف الیه، معطوف و معطوف علیه، نواسخ و سایر عوامل نحوی را بشناسد، می‌تواند مناسب‌ترین محل‌های وقف و ابتدا را تشخیص دهد.

ابن انباری در این‌باره چنین گوید:

«در مواردی، وقف تام و کامل نخواهد بود؛ مثل وقف بر مضاف الیه، وقف بر عامل رفع دهنده [مثل فعل بدون خواندن مرفوع، وقف بر مرفوع بدون خواندن عامل رفع دهنده، وقف بر عامل نصب دهنده [مثل فعل متعدی بدون خواندن منصوب و هم‌چنین برعکس آن.» «1»

2- تفسیر: در مواردی، قاری قرآن برای وقف صحیح‌تر باید از تفسیر مطلع و آگاه باشد. نمونه این رابطه، متعدد و فراوان است؛ مثلا، اطلاع از نظریات مختلف در تفسیر و تبیین آیه هفتم سوره آل عمران می‌تواند جواز وقف یا عدم وقف بر لفظ جلاله «الله» را روشن کند. کسی که علم به تأویل را مطابق این آیه شریفه مختص به تأویل را خداوند و راسخان در علم بداند، وقف بر لفظ جلاله را حسن دانسته و بر کلمه «ربنا» وقف می‌کند.

نظیر این مثال در مباحث این کتاب، به طور متعدد ملاحظه خواهد شد.