حکمت نامه امام حسین علیه السلام جلد 2 صفحه 286

سه.اشعار امام حسین در این کتاب

در مجموع این منابع،چه دیوان ها و چه منابع تاریخی،ادبی و حدیثی،1553 بیت به امام حسین علیه السلام منسوب شده است که با حذف مکرّرات،تعداد آنها بسیار اندک خواهد شد.

در این کتاب،(حکمت نامه امام حسین علیه السلام)،اشعار منسوب به امام حسین علیه السلام در سه فصل تنظیم شده است:

در اولی(فصل هشتم)،اشعار منسوب به ایشان جمع آوری شده که مجموعا 33 قطعه و 133 بیت است.

در دومی(فصل نهم)،تمثّل های امام حسین علیه السلام به اشعار دیگران،جمع شده و شمار آنها،پنج قطعه در هجده بیت است.

در سومی(فصل دهم)نیز«دیوان منسوب به امام حسین علیه السلام»که نویسنده کتاب أدب الحسین علیه السلام و حماسته،بر پایه دو نسخه خطّی به چاپ رسانده به صورت کامل،درج شده است.این دیوان نیز حاوی 29 قطعه و 146 بیت است.

چهار.ارزیابی اشعار از جهت انتساب و صدور

چنان که در ابتدای بحث آوردیم،سرودن شعر توسّط امامان علیهم السلام،منعی ندارد و آنچه در این زمینه اهمّیت دارد،اثبات صدور و درستی انتساب این اشعار به امام علیه السلام است.

درباره برخی از امامان،(مانند امام علی علیه السلام)،شواهد و قرائن تاریخی بر

صحّت صدور شماری از اشعار و تمثّل ها از ایشان،گواهی می دهد؛امّا در مورد اشعار منسوب به امام حسین علیه السلام توجّه به این نکات،ضروری است:

1.در برخی منابع،بدین مطلبْ تأکید شده که امام حسین علیه السلام به شعر شاعرانی مانند اخو الأوس،فروه بن مسیل مرادی،ابن مفرِّغ،ضرار بن خطّاب فِهری و زُمَیل بن ابَیر فَزاری،تمثّل جُسته است.

2.برخی اشعار منسوب به امام حسین علیه السلام،در«دیوان منسوب به امیر مؤمنان»آمده است،مانند این شعر:

الموت خیرٌ من رکوب العار و العار خیرٌ من دخول النّار

و اللّه من هذا و هذا جار.

و این شعر:

یا من بدنیاه اشتغل و غرّه طول الأمل

الموت یأتی بغتهً و القبر صندوق العمل.

و نیز این شعر:

مضی أمسک الماضی شهیدا معدّلاً و خلفت فی یوم علیک شهید

فإن أنت بالأمس اقترفت إساءه فقید بإحسان و أنت حمید

و لا ترج فعل الخیر یوما إلی غد لعلّ غدا یأتی و أنت فقید

و نیز این شعر:

فأن تکن الدنیا تعدّ نفیسه فإن ثواب اللّه أعلی و أنبل.

3.آنچه با عنوان«دیوان امام حسین علیه السلام»در فصل دهم ذکر می شود،با ابیات منسوب به امام حسین علیه السلام در سایر مصادر که در فصل نهم آمده است هیچ

مشابهتی ندارد و این،خود،دلیل عمده برای تردید در این انتساب است،چنان که در هیچ یک از کتب فهرست نگاری و مصادر کهن نیز به این دیوان،اشاره نشده است.

بنا بر این،می توان نتیجه گرفت که برخی از اشعار یاد شده در فصل هشتم،سروده امام حسین علیه السلام است هر چند برخی از این سروده ها به دیگران نیز منسوب شده است.