تجوید فرقان صفحه 110

نکته: از مجموع صفات غیر متضاد مواردی چون نَبْر، نَفْث، خَروره، و غَروره؛ از صفات فرعی، موردی چون ترقیق در این قرن از دو شخصیت مذکور به چشم نمی خورد، ولی بقیه موارد مزبور در این ظرف زمانی مورد بحث بوده است.

- قرن سوم و چهارم

اشاره

در ادامه تلاش و کوشش خلیل بن احمد و سیبویه در بررسی و تحقیق اصوات و آواهای عربی به ویژه در مخارج و صفات حروف تا اواخر قرن چهارم، لغویان و نحویانی چون؛

1 _ مبّرد (ابو عباس محمّد بن یزید، متوفی 285 ه ق) در کتاب المقتضب در ابواب ادغام؛(1)

2 _ ابن درید (ابوبکر محمد بن حسن، متوفی 321 ه ق) در مقدمه جمهره اللغه؛(2)

3 _ زجاجی (ابوالقاسم عبدالرّحمن بن اسحاق، متوفی 337 ه ق) در آخر کتاب الجمل، در مورد «ادغام»؛(3)

4 _ ازهری (ابومنصور محمّد بن احمد، متوفی 370 ه ق) در مقدمه تهذیب اللغه؛(4)

5 _ ابن جنی (ابوالفتح عثمان، متوفی 392 ه ق) در سرّ صناعه الاعراب؛(5)

به علاوه آن چه به طور پراکنده در برخی کتاب ها در این دوره آمده است(6) در

1- 1. المقتضب، 1/192-236.
2- 2. جمهره اللغه، 1/4 - 8.
3- 3. الجمل، ص 375-382.
4- 4. تهذیب اللغه، 1/41-52.
5- 5. سرّ صناعه الاعراب، 1/1-75.
6- 6. ابوبکر زبیدی، مثل الواضح فی علم العربیّه، ص 281-283.