تجوید فرقان صفحه 134

مجاورت حروف بیشترین تأثیرپذیری را دارند و از این روی احکام زیادی دارند و علمای تجوید عنایت ویژه ای به آن داشته و دارند.

احکام نون ساکنه و تنوین

برخی علمای تجوید چون دانی(1) (ت 444 ه ق) ابن بازش(2) (ت 540 ه ق) و عطار(3) (ت 569 ه ق) برآنند که احکام مترتب بر نون ساکنه و تنوین از دیر باز بر چهار نوع تقسیم گردیده که عبارتند از: 1- اظهار 2- ادغام 3- قلب 4- اخفاء.

امّا برخی دیگر این تقسیم احکام را از نظر تعداد به شش، پنج یا سه مورد نیز ذکر کرده اند.

بدین گونه که مکّی (ت 437 ه ق) احکام مذکور را شش مورد بیان کرده که عبارتند از: 1- ادغام نون در راء و لام 2- ادغام نون در نون و میم 3- ادغام نون در یاء و واو 4- اظهار 5- قلب 6- اخفاء.(4)

جعبری (ت 732 ه ق) احکام مذکور را سه مورد برشمرده که عبارتند از: 1- اظهار 2- ادغام محض و غیره 3- اخفاء محض همراه قلب و غیر آن.(5)

ابن جزری (ت 833 ه ق) آن را پنج مورد ذکر نموده که عبارتند از: 1- ادغام کامل بلاغنّه در راء و لام 2- ادغام ناقص به همراه غنّه با بقیه حروف ادغامی (ی، م، و، ن) 3- اظهار 4- قلب 5- اخفاء.(6)

1- 1. التحدید، ص 20.
2- 2. الاقناع، 1/247.
3- 3. التمهید، ص 156 ظ.
4- 4. الرعایه، ص 236؛ الکشف، 1/161.
5- 5. ر.ک : زکریا انصاری (ت 926 ه ق): تحفه نجباء العصر، ص 2؛ علی القاری (ت 1014 ه ق): المنح الفکریه، ص 45.
6- 6. ر.ک : التمهید، ص 52-53 (باب تاسع).