تجوید فرقان صفحه 135

و بقری (ت 1111ه ق) تعداد احکام مذکور را در سه دسته (پنج، چهار، سه) نقل کرده و در این باره توضیحاتی داده است.(1)

پرداختن به جزئیات یک یک احکام مذکور را در اینجا ضروری ندانسته و از آن صرف نظر نمودیم.(2)

پیشینه مراتب اخفاء و کشش غنّه در آن

اشاره

علمای برجسته عربی، قرائت و تجوید از قدما، در خصوص مراتب اخفاء و اندازه کشش غنّه مطلب واضحی عنوان نکرده اند، اگر چه «دانی» (ت 444 ه ق) چگونگی اخفاء نون ساکن و تنوین را بر مبنای قرب و بُعد مخارج حروف «مابقی» نسبت به خیشوم اشاره نموده است(3) و قرطبی (ت 462 ه ق) نیز بر همان مبنا مراتب اخفاء را به «اَقرب»، «توسط» و «اَبعد» تقسیم نموده است.(4)

مرعشی (ت 1150 ه ق) با تفصیل و توضیح مراتب اخفای نون ساکنه و تنوین در نزد حروف اخفاء (حروف مابقی/ 15 حرف) را در سه مرتبه قائل بوده، که عبارتند از: 1- اَقرب (ط، د، ت) 2- اَبعد (ق، ک) 3- متوسّط (ده حرف دیگر ث، ذ، ظ، ز، س، ص، ض، ف، ش، ج).(5)

درکزلی (ت 1327 ه ق) اخفاء را به دو نوع کبیر (تامّ) (نون ساکنه نزد ق، ک)، و صغیر (غیر تامّ) (نون ساکنه نزد بقیه حروف «مابقی») تقسیم نموده است.(6)

1- 1. ر.ک : غنیه الطالبین، ص 47.
2- 2. جهت اطلاع از جزئیات، ر.ک : الدراسات الصوتیه...، ص 428-466.
3- جهت اطلاع از جزئیات، ر.ک : الدراسات الصوتیه...، ص 428-466
4- التحدید، ص 22
5- الموضح فی التجوید، ص 178
6- جهد المقل، ص 31 و- 31 ظ