تجوید فرقان صفحه 275

خلف برآنند، این است که ترتیل و تدبّر همراه با قلّت قرائت، افضل از سرعت و کثرت قرائت است؛ زیرا مقصود از خواندن قرآن، فهم و تفقه و عمل به آن است و حفظ و تلاوت، وسیله ای است که راهبر به معانی قرآن می گردد».(1)

- شیوه ترتیل و مراحل آن

اشاره

در این قسمت به جهت اختصار تنها فهرستی از موارد این بحث را ذیلاً متذکّر می شویم، اگر چه در مباحث مختلف به عناوین آن اشاراتی شده و نیز خواهد شد.

شیوه ترتیل و مراحل(2) آن عبارتند از:

الف) ترتیل در لفظ

1- مخارج حروف 2- آهنگ کلمات و موسیقی آن 3- تقطیع آیات 4- پرهیز از شتاب در قرائت 5- تداوم و پیوستگی در قرائت.

ب) ترتیل در معنی

1- توجّه به معانی و نظم چینش آیات و طرح سؤال 2- تأنّی در آیات 3- تدبّر در آیات 4- خود را مخاطب قرآن دیدن 5- محزون کردن خویش 6- کاوش در آیات برای درمان خویش 7- الگوهای شیوه ترتیل.

نکته قابل توجّه این که: مراحل «ترتیل در معنی»، پس از مراحل «ترتیل در لفظ» نمی آید، بلکه نسبت به عالمانِ به ترجمه و اهل انس با قرآن، در ضمن آن مطرح می شود. و پابه پای جریان ترتیل در لفظ، جریان ترتیل در معنی پیش می رود؛ بلکه در شرایط حضور قلب و آمادگی روحی، جریان ترتیل در لفظ در جریان ترتیل در معنی

1- 1. النشر فی القراءات العشر، ج 1، ص 207-209؛ و نیز ر.ک : دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج 1، ص513.
2- 2. رعایت و کیفیت اجرا در هر یک از موارد «ترتیل در لفظ»، به «شیوه ها» نظر دارد اما عناوین هر یک از آنها به «مراحل» نظر دارد. [ر.ک : پژوهشی پیرامون تدبّر در قرآن، ص 399 و 400]