تجوید فرقان صفحه 377

موضع: «خیشوم»

اشاره

«خَیشُوم» که فضای بینی است، آن را جایگاه «مخرج هفدهم» دانسته اند.

مخرج هفدهم: مخرج «غُنّه»

محلّ گذر و طنین صدای دو حرف «م» و «ن» است که از ارتعاش تارهای صوتی ایجاد شده است، و «لبها» و «لثه» اوّلین تکیه گاه تولید این دو حرف است. (طبق قاعده همین تکیه گاه مخرج اصلی است).

و صدای خیشومی، که موسوم به «غنّه» است از جمله صفت این دو حرف است و در حالات گوناگون سکون، حرکت، ادغام، اخفا، اظهار، با شدّت و ضعف به این دو اختصاص پیدا می کند.

و از طرفی هم قابل توجّه است که نه «خیشوم» و نه «لب ها» و «لثه» هر یک به تنهایی قادر به تولید قابل استماع این دو حرف نیستند؛ لذا برخی علمای عربی و تجوید برای حروف مذکور دو مخرج قائلند.(1) بر این اساس بعضی «جَوْف» و «خیشوم» را محلهای فرعی دانسته اند.(2)

«میم» و «نون» ساکن را به جهت این که قسمت عمده اداء آن ها از فضای بینی است، «خیشومی» و یا «غنّوی» خوانده اند، چنان که اشاره شد «میم» و «نون» متحرّک نیز از حداقل «غنّه» برخوردارند.(3)

حروف خَیْشومی / غنوی = مْ - نْ

1- 1. ر.ک : الدراسات الصوتیه عند علماء التجوید، ص 218.
2- 2. تجوید جامع، پور فرزیب، ص 48.
3- 3. جهت «مثال» و «تمرین» این مبحث به مخارج دهم (ن) و شانزدهم (م) مراجعه شود.