تجوید فرقان صفحه 47

معنا و مفهوم «تفسیر»

و امّا این که واژه «تفسیر» چه معنا و مفهومی دارد، اجمالاً این است که تفسیر در معنای لغوی «پرده برداری، روشنگری و آشکار ساختن» است، و در اصطلاح مفسّران؛(1) «زدودن ابهام از لفظ مشکل و دشوار، که در معنای مورد نظر، نارسا و دچار اشکال است.» و به قولی؛(2) تفسیر، تنها کنار زدن نقاب از چهره لفظ مشکل و نارسا نیست، بلکه عبارت است از زدودن ابهام موجود در دلالت کلام.(3)

بالاترین و درجه نهایی قرآن (حقیقت قرآن) از آن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام است چرا که این حضرات از عصمت برخوردار بوده و به دست عنایت الهی، تطهیر شده اند.(4) و در این حوزه، عملاً نحوه استفاده و بهره وری از آیات را به مردم آموزش می دهند؛ علاوه بر آنکه مشکلات فکری را در فهم اجرای آیات، مرتفع می نمایند.(5)

با اینکه قرآن «تبیان کلّ شی ء» است، چرا به تفسیر نیاز داریم؟

بلی، با آن که می دانیم قرآن «نور»،(6) «هدایت»،(7) «بیانگر همه چیز»،(8) و «بهترین

1- 1. تعاریف متعدّدی مفسّران از واژه تفسیر ارائه نموده اند، به طوری که برخی تا ده تعریف در کتاب خود آورده اند. ر.ک : مبانی و روشهای تفسیر قرآن، ص 97.
2- 2. آیت اللّه معرفت رحمه اللّه.
3- 3. ر.ک : تفسیر و مفسّران؛ 1/17-18، 6/1. [با تصرّف]
4- 4. «لا یَمَسُّهُ إِلّا الْمُطَهِّرونَ». (واقعه/79)؛ «... الحائق للأنبیاء». امام حسین و امام صادق علیهماالسلام بحارالانوار، 92/20 و 103.
5- 5. پژوهشی پیرامون تدبّر در قرآن ص 266. [با تصرّف]
6- 6. «یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَکُمْ بُرْهَانٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ اَنْزَلْنا إَلَیکُمْ نُوراً مُبِیناً»، «ای مردم! شما را از جانب پروردگارتان برهانی آمده و نوری آشکار به شما نازل کردیم».(نساء/174)
7- 7. «هَذا بَیَانٌ لِلنَّاسِ وَ هُدًی وَ مَوْعِظَهٌ لِلمُتَّقینَ»، «این (قرآن) برای مردم هدایت و اندرزی برای تقواپیشگان است». (آل عمران/138)
8- 8. «وَ نَزَّلْنَا عَلَیکَ الْکِتابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْ ءٍ»، «این کتاب را که به تو [پیامبر] نازل کرده ایم بیان همه چیز است». (نحل/89)