سلمان فارسی صفحه 11

و سپس به مدینه آورده شده است . او دانسته بود که به زودی پیامبری ظهور خواهد کرد که صدقه نمی خورد ، هدیه می پذیرد و بین دو شانه اش مهر پیامبری ممهور است . پس چون سلمان در محله ((قبا)) پیامبر - صلی الله علیه و آله - را دید و مقداری خرما به عنوان صدقه به او داد و دید آن حضرت به یاران خود فرمود که از آن بخورند و خود از آن نخورد چون صدقه بود این را یکی از آن سه نشانه شمرد . سپس در مدینه حضرتش را دید و مقداری خرما از باب هدیه تقدیمش کرد و این بار دید خود او از آن خرما تناول فرمود .

و زمانی دیگر در محل ((بقیع الغرقد)) آن حضرت را در تشییع جنازه یکی از صحابه خود دید به او سلام کرد و پشت سرش رفت آن حضرت - صلی الله علیه و آله - جامه از پشت خود کنار زد ، چون مهر پیامبری را بر پشت آن جناب دید خود را بر آن افکند و آن مهر را بوسید و گریه کرد آنگاه اسلام آورد و داستان خود را برای رسول الله - صلی الله علیه و آله - حکایت کرد(8) . پس از این - به طوری که خواهیم گفت - از بردگی آزاد گردید .

آنچه ما از این ماجرا می فهمیم

از داستان اسلام آوردن سلمان دانسته می شود که سلمان به انگیزه احساسی و عاطفی یا مصلحت جویی و یا بر اثر اعمال فشار بر او یا به سبب اقتضای جو خاصی اسلام نیاورده است ؛ بلکه پس از

آن که در جستجوی دین حق جلای وطن کرد و زحمات و مشتقات بسیاری در این راه بر خود دین جلای وطن کرد و زحمات و مشقات بسیاری در این راه برخود هموار کرد تا آنجا که به بردگی گرفتار آمد فقط به علت اقناع فکری و پذیرش قلبی اسلام آورد . بعلاوه به طوری که در برخی از روایات - که نقل خواهد شد - آمده است او از آغاز ، به شرک تظاهر می کرده و ایمان خود را پنهان می داشته است . مفهوم این روایات بر این دلالت می کند که دین داری امری فطری است و عقل سلیم انسان را به دین فرا میخواند و سلمان از این طریق به ایمان به خدا و انبیاء و شرایع الهی راه یافت .

زمان آزاد شدن سلمان

گفته اند در آغاز سال پنجم هجری ، سلمان به طور کامل از بند بردگی آزاد شده است (9) ؛ یعنی پیش از جنگ خندق که پاره ای از مورخان برآنند که در ماه ذی القعدی سال پنجم هجری رخ داده است . (10)

1 - بر فرض این که بپذیریم غزوه خندق در سال پنجم هجری بوده است همین امر مستلزم این نیست که آزاد شدن سلمان نیز در همان سال بوده باشد ؛ زیرا ممکن است سلمان مثلا در سال چهارم هجری چند ماهی بعد از غزوه احد آزاد شده باشد و بعد از گذشت یکسال یا کمتر یا بیشتر از آزاد شدنش در غزوه خندق حاضر شده باشد .

2 - برخی از محدثین و مورخین گفته اند غزوه خندق به طور قطع و یقین در

سال چهارم بوده است ، این قول را ((نووی )) در ((الروضه )) و در شرح خود بر صحیح مسلم ، صحیح دانسته است ، (11) حتی ولی الدین عراقی گفته : ((مشهور این است که غزوه خندق در سال چهارم هجری بوده است )) (12) و ((عیاض )) گفته : ((سعد بن معاذ پس از غزوه خندق بر اثر تیری که به او اصابت بود وفات کرد و آن به اجماع سیره نویسان - جز آنچه واقدی گفته (13) - در سال چهارم بوده است )) . بنابراین احتمال که جمله ((به اجماع سیره نویسان )) مربوط باشد به این که غزوه خندق در سال چهارم بوده عیاض معتقد بوده که وقوع غزوه خندق در سال چهارم مجمع علیه است .