- مقدمه دفتر 1
- مقدمه مترجم 1
- مقدمه مؤ لف 3
- سرآغاز 4
- باب اول : مقاطعی از زندگانی سلمان 4
- فصل اول : معرفی سلمان محمدی در چند سطر 4
- اطلاعات مقدماتی 5
- از ویژگیهای سلمان 6
- مقام و منزلت سلمان 7
- درگذشت سلمان 8
- داستان اسلام آوردن سلمان 10
- فصل دوم : اسلام آوردن و آزاد شدن از بردگی 10
- زمان آزاد شدن سلمان 11
- آنچه ما از این ماجرا می فهمیم 11
- تاریخ آزاد شدن 12
- چند ایراد در مورد این قرارداد 13
- پاسخ به این اشکالات 14
- حدیث آزادی سلمان به نقلی دیگر 16
- چند ایراد و خدشه در این روایت 16
- روایتی که قابل قبولتر است 17
- درخت خرمایی که عمر غرس کرد 17
- نقش ((خلیسه )) در آزاد شدن سلمان 18
- سخن ما 19
- ابوبکر و آزاد شدن سلمان 22
- فصل سوم : آگاهی و مسؤ ولیت 22
- چرا دروغ می گویند ؟ 22
- سرآغاز 23
- توان و تعادل در شخصیت انسان مسلم 24
- زهد واقعی 26
- نجات سبکباران 27
- مقصود از ((صحابی )) از نظر سلمان 31
- مسؤ ولیتها بزرگ 32
- فصل چهارم : هم مخالفت با حکومت و هم مشارکت در آن 33
- مشارکت جبهه مخالف ، در حکومت 33
- پاسخی روشن 34
- یک پرسش صریح 34
- سرآغاز 38
- فصل اول : رویاروی زورگویی 38
- اسلام تبعیض نژادی را رد می کند 38
- باب دوم : سیاستها و پیامدها 38
- تبعیض نژادی و نقش اراده انسان 39
- پیامدهای منفی آشکار 41
- سلمان رویاروی تبعیض نژادی 41
- خاندان بنی عدی در جاهلیت 45
- منافات ((دفاع از سلمان ))با سیاستهای عمر 47
- ازدواج و سیاست تبعیض نژادی 49
- بد سخن گفتن سلمان یک افسانه است 54
- کینه کور 55
- فصل دوم : تبعیض نژادی رویدادها و مواضع 56
- مقدمه ای لازم 57
- امویان و سیاست تبعیض نژادی 57
- انحراف از خط و مسیر اسلام 57
- عذر تراشیدن ، کوشش بی حاصل 58
- تنوع روش تبعیض گرایی 59
- نمونه هایی از تبعیض نژادی در عصر اموی 60
- در عصر عباسیان 66
- خلیفه دوم و سیاست تبعیض نژادی 67
- فصل سوم : دو سیاست متضاد 67
- جنبه اول : برتر دانستن عرب 68
- جنبه دوم : ستم به غیر عرب 69
- مشروح سیاستهای خلیفه 70
- سیاست علی (ع)با غیر عرب 76
- فرزندان علی (ع) به راه او ادامه می دهند 78
- پایه نخست و بنیادین 79
- از جمله آثار و پیامدهای سیاست عمری 81
- فصل چهارم : تبعیض نژادی ، نتایج آثار 81
- تحریک کردن یک یهودی مسلمان نما 81
- آثار سیاست عمر بر عرب 82
- عظمت عمر بن خطاب در میان عرب 83
- آثار این سیاست بر غیر عرب 86
- آثار سیاست علی و آل علی (ع ) 87
- غیر عرب ، پیشتازان علم و فرهنگ 89
- کلام آخر 104
- پی نوشتها 106
- پی نوشتها 1 106
- پی نوشتها 2 117
- پی نوشتها 3 129
اما احتمال هم دارد که جمله ((و آن در سال چهارم بوده )) مجزا و معترضه حکایت نظر عیاض درباره تاریخ غزوه خندق باشد و جمله ((به اجماع سیره نویسان . . . )) مربوط باشد به مرگ سعد بن معاذ بعد از خندق .
و از شواهد دیگر بر این که غزوه خندق در سال چهارم واقع شده این که : درباره زید بن ثابت گفته اند : پدرش در روز ((بعاث )) (14) در حالی که او شش سال داشت کشته شد . و روز ((بعاث )) پنج سال قبل از هجرت بوده (15) و در زمان ورود رسول الله - صلی الله علیه و آله - به مدینه ، زید یازده سال داشت . (16) و از طرف دیگر می گویند نخستین جبهه جهادی که زید در آن حاضر بود
و جنگید ((خندق )) بوده است (17) در حالی که او پانزده سال داشت . (18) پیامبر - صلی الله علیه و آله - در روز خندق به او اجازه جنگ داد . (19) و غزوه خندق در شوال سال چهارم بوده است . (20) و از زید روایت شده که گفته است : ((در روز خندق رسول الله - صلی الله علیه و آله - به من اجازه فرمود و بر من ((قبطیه )) پوشانید)) . (21) و نیز گفته است : ((نه در بدر اجازه مبارزه یافتم و نه در احد اما در خندق اجازه یافتم )) (22) و نیز گفته : ((در روز خندق اجازه مبارزه یافتم در حالی که در واقعه بعاث (پنج سال قبل از هجرت ) شش ساله بودم . (23) و راجع به تاریخ وفات زید و مقدار عمر او گفته اند زید در سال چهل و هشتم هجری در پنجاه و نه سالگی وفات کرد . (24) اما واقدی گفته او در سال چهل و پنجم در حالی پنجاه و شش سال داشت درگذشت . (25) این قول مؤ ید گفته ماست (خلاصه این که از مجموع این روایات استفاده می شود که غزوه خندق در سال چهارم بوده است ) .
و نووی و ابن خلدون و چه بسا از ظاهر کلام بخاری هم بر می آید که برای اثبات این که غزوه خندق در سال چهارم بود ، (26) استدلال کرده اند به این که : اجماع کرده اند بر این که جنگ احد در سال سوم بوده و پیامبر - صلی الله علیه و
آله - اجازه نداد ابن عمر در آن شرکت کند چون او در آن زمان چهارده سال داشت اما در واقعه خندق اجازه فرمود شرکت کند چون در آن زمان پانزده ساله بود . (27) بنابراین جنگ خندق یکسال بعد احد بوده است . بعضی سعی کرده اند با مطرح ساختن پاره ای از احتمالات دور به این شواهد که دلالت می کنند بر این که غزوه خندق در سال چهارم بوده است جواب بدهند . ما در کتابمان ((حدیث الافک )) صفحه 96 الی 99 به این احتمالات بعید پاسخ داده ایم . در هر حال از این نظر که - به دلالت شواهد یاد شده - جنگ خندق در سال چهارم روی داده است احتمال این که آزاد شدن سلمان از بردگی پیش از سال پنجم واقع شده قوت می یابد .
اما این که تاریخ آزاد شدن او چه زمان بوده است ؟ :
تاریخ آزاد شدن
ما تقریبا اطمینان داریم به این که سلمان در سال اول هجری از بردگی آزاد شده و حتی در بعضی از روایات آمده است که در مکه آزاد شده است . (28) آنچه که بر آزاد شدن سلمان در سال نخست هجری دلالت می کند عبارت است از :
1 - برخی از روایات مربوط به آزاد شدن سلمان بر این دلالت می کنند که سلمان بلافاصله پس از اسلام آوردنش - یا بگو اظهار اسلامش - که در سال نخست هجری بوده آزاد شده است . (29)
2 - بعضی - مانند نویسنده کتاب ((تاریخ گزیده )) تصریح کرده اند به این که رسول