سلمان فارسی صفحه 54

به عمر با جوابی که به عمروعاص داده - و قبلا نقل شد- متناسب است .

و اگر این جمله سخن سلمان باشد و عبارت بعدی یعنی (( آیا تو از کبر می گریزی . . . )) جواب عمر به او باشد باز هم این جواب صریح در اینست که خلیفه می خواسته با تزویج دخترش به سلمان از کبر بگریزد و این بدان معناست که آنچه عمروعاص به سلمان گفت : خلیفه می خواهد با دادن دخترش به تو تواضع کند صحیح بوده است . در هر دو حال نتیجه یکی است و آن این که به نظر خلیفه زن دادن به غیر عرب ، فروتنی و تنزل مقام شرف و کرامت (عربی ) به شمار می آمده است ! و این همان چیزی است که با دیدگاههای و سیاستهای خلیفه در مورد عرب و غیر و غیر عرب و متناسب و منطبق است . درست عکس سیاستهای امیرالمؤ منین علی و ائمه از فرزندان او - علیه السلام - و به تبع ایشان شیعیان اخیارشان که برای فرزندان اسماعیل برتری و فضلی بر فرزندان اسحاق قائل نبودند .

و هر یک از این دو نوع سیاست آثار منفی و مثبت خود را بر جای گذارده و - ان شاء الله تعالی - در آینده این آثار و نتایج را بیان خواهیم کرد و خواهیم دید که چه در عهد دولت اموی و چه پس از آن سیاست و روش خلیفه دوم مورد عنایت و عمل بوده است و می بینیم که این سیاست در ازمنه و اعصار مختلف تا امروز به طور

پنهان یا آشکار ، آثار و تبعات خود را داشته است .

بد سخن گفتن سلمان یک افسانه است

از ابو عثمان روایت شده که گفته است : سخن و کلام سلمان از شدت اعجمیت (ابهام و عدم فصاحت ) فهمیده نمی شد . او به خشب (چوب )می گفت : ((خشبان )) . ما می گوییم : این سخن صحیح نیست و احتمالا برای کاستن از شاءن و مقام سلمان و به انگیزه های نژادی ساخته و پرداخته شده است به دلیل زیر :

1 - ابن قتیبه گفته است : ((من این حدیث را قبول ندارم )) آنگاه دلیل آورده و گفته : ((پیشتر ، از او کلام می آوردیم که بسان سخن فصیحان عرب بود)) (150) سپس گفته : در لغت ((خشبان )) لغتی نیکو و صحیح است و جمع الجمع ((خشب )) می باشد مانند ((جملان )) و ((سلقان )) که جمع الجمع (( جمل )) و(( سلق )) هستند . (151)

و زمخشری و ابن اثیر هر یک گفته اند : (( من این حدیث را نمی پذیرم چون کلام سلمان همردیف سخن فصیحان است و (( خشبان )) در جمع (( خشب )) صحیح است و شنیده شده . و مانند آن است ((سلقان ))و ((حملان ))که جمع ((سلق ))و ((حمل )) هستند و شاعر گفته است : ((کانهم بجنوب القاع خشبان )) (152) و برای ثبوت و صحت لغتی ، بیش از قیاس آن لغات مشابه و سماع و روایت (استعمال شدن ) دلیل دیگری وجود ندارد )) . (153)

2 - و در روایت امام مالک از زهری از ابوسلمه بن عبد الرحمان گذشت که

: پیامبر بزرگ - صلی الله علیه و آله - در رد سخن قیس بن مطاطیه و حمایت از سلمان ، بلال و صهیب از جمله فرمود : ((پروردگار یکیست ، مادر یکیست و عرب بودن هیچیک از شما از پدر و مادر به او نرسیده بلکه عربیت ، زبان (لغت ) است . پس هر کس به عربی تکلم کند عرب است . (154)