خورشید شرق صفحه 26

دین تو برادر توست به آنچه می خواهی برای دینت احتیاط کن.

به طور کلّی امور سه گونه است: برخی از آنها به روشنی معلوم است که حلالند و برخی به روشنی معلوم است که حرامند، اما برخی مسائل بین این دو هستند که حرام و حلال آنها روشن نیست. در اینجاست که باید احتیاط کرد تا ضربه ای به تدین انسان وارد نگردد و چنین پرهیزهایی را ورع می نامند چنانکه پرهیز از گناه را تقوا گویند. بنابراین اگر گفته شد امام متصف به ورع بود، یعنی اهل احتیاط در دین بود.

یکی از یاران امام گوید: «روزی در نجف اشرف امام خمینی می خواست برای برگزاری نماز جماعت وارد اتاق بیرونی شود کفش کَن اتاق از کفش های مردمی که برای شرکت در نماز جماعت در آنجا جمع شده بودند انباشته شده بود، به طوری که جای پا گذاشتن نبود. ما و دیگر روحانیون بدون توجّه پا روی کفش های دیگران می گذاشتیم و رد می شدیم و جز این هم چاره ای نداشتیم. اما وقتی امام به کفش کَن رسید توقّف کرد و از پا گذاشتن بر روی کفش مردم خودداری نمود و دستور داد کفش ها را از سر راه جمع کنند و راه را باز نمایند. در اینجا بود که خیلی از ما متوجّه شدیم که پا گذاشتن بر کفش مردم تصرّف در مال دیگران

است و خالی از اشکال نیست».(55)

11 - احساس تکلیف

شدّت تقوا و غیرت دینی امام او را در احساس تکلیف بی نظیر ساخته بود. او به تمام معنا به احکام اسلام پایبند بود. فتوا می داد و اوّلین نفری بود که خود به آن عمل می کرد. وقتی احساس وظیفه کرد که باید با شاه مبارزه کند هیچ امری او را از این تکلیف باز نداشت و توجیهات دیگران کم ترین تأثیری در احساس تکلیف شرعی او به وجود نیاورد. در یکی از سخنان خود برای بازگشت به ایران فرمود:

«من هرگاه صلاح دانستم به ایران برمی گردم. برای من مکان مطرح نیست، آن چه مطرح است مبارزه بر ضد ظلم است و هرجا بهتر این مبارزه صورت بگیرد آنجا خواهم بود».(56)

این روحیه تکلیف گرایی و انجام وظیفه شرعی که از جمله زیباترین ابعاد روحی امام بود در همه زمانها تجلّی کرده است. یکی از روحانیون می گوید: «سرهنگ مولوی که مسئول دستگیری امام در روز 15 خرداد بود آمده بود قم و به من گفت: وقت بگیر، تا به خدمت او برسیم. وقتی نزد امام رفتیم سرهنگ مولوی گفت: تصدقتان بشوم، بنده از مخلصین شما هستم، نوکر شما هستم، من مقلِّد شما هستم، چاکر شما هستم، پیامی از شاه برای شما دارم و پیام این است که شاه سلام خدمت شما می رساند و عرض کرده که خلاصه تمام آن مقامات و مراتبی که دستگاه برای مرحوم آیت اللَّه بروجردی قائل بود عیناً برای شما قائل است. ولی شما هم کار به کار دولت نداشته باشید. شما احترامتان محفوظ است. پس از صحبت های او امام فرمود: من اگر هر جا احساس وظیفه شرعی ام ایجاب کند

نمی توانم ساکت بنشینم».(57)

امام به خاطر این که مبارزه را وظیفه می دانست در این راه به طور جدّی حرکت می کرد و برخلاف عرف مرجعیت آن روز اعلامیه های زیادی در جهت آگاهی افکار عمومی صادر کرد.