- اشاره 10
- شرح جامع دیگری درباره شیخ بهائی 10
- ذکر افضل المتاخرین و اعلم المجتهدین بهاء الملة و الدین محمد 11
- نام و نسب شیخ بهائی 14
- محل و تاریخ تولد و وفات 18
- تاریخ تولد 19
- تاریخ وفات 20
- دوران جوانی و تحصیلات و استادان 22
- سیر و سیاحت 24
- افکار و عقاید و میزان دانش 28
- میزان دانش 32
- اشاره 34
- اول- فقه و حدیث 34
- آثار شیخ 34
- فصل فی العلم وحده 36
- کفر زلف 36
- حکایت حکایة العابد الذی کان قوته العلف لیأمن دینه من التلف «*» 36
- اشاره 36
- آه سحر 36
- شمع بزم 36
- سوم- ریاضیات و هیأت و نجوم و طبیعیات. 36
- اشاره 36
- طلب علم 36
- اشعار پراکنده شامل: مثنویات- قصاید- مخمس- مستزاد 36
- قلندری 36
- علی بن ابی طالب- 36
- چهارم- شرح اصطلاحات صوفیه 36
- خویش و بیگانه 36
- حوصله عالم 36
- غنی و محتاج 36
- فصل فی ذم المنتقدین بالحکمة و ینکرون لطائفها و سرائرها من الغفلة و الظلمة و فی تفسیر من تفقه و لم یتصوف فقد تقق و من تصوف و لم تیفقه فقد تزندق و من جمع بینهما فقد تحقق 36
- اشاره 36
- دوم- تفسیر. 36
- قلندری 36
- آهنگ حجاز 36
- فصل فی التأسف و الندامة علی صرف العمر فیما لا ینفع فی القیامة و تأویل قول النبی صلی الله علیه و آله و سلم، سؤر المؤمن شفاء «1» 36
- مجلس عشق 36
- فصل فی العقل 36
- فصل فی ذم من یتفاخر بتقرب «1» الملوک مع أنه بزعم الانخراط فی سلک اهل السلوک 36
- دعوت ارجعی 36
- فصل فی نغمات الجنان من حذبات الرحمان 36
- ابن سینا و دین اسلام 36
- لطف و عطای حق 36
- فصل فی ذم من تشبه بالفقراء السالکین و هو فی زمرة الاشقیاء الهالکین 36
- ظاهر و باطن 36
- نظرات عرفانی ابن سینا 36
- حسین بن علی- 36
- سررشته روشنی 36
- آرزوی محال 36
- بوی عشق 36
- فلک 36
- حکایت 36
- آصف سلیمان 36
- حکایت 36
- تحفه جان 36
- فردای قیامت 36
- حسن عمل 36
- در رموز اسم اعظم 36
- با یزید- 36
- فصل حکایة فی بعض اللیالی 36
- صادق- 36
- اشاره 36
- نان و حلوا 36
- حسرت دنیا 36
- آئینه اسلام 36
- فناء 36
- فصل «2» فی الریا و التلبیس بالذین هم أعظم جنود ابلیس 36
- اشاره 36
- دل سرگشته 36
- حسن بن علی- 36
- سحر غمزه 36
- رهزن هوش 36
- حکایت سؤال بعض العارفین من بعض المنعمین عن قدر سعیه فی تحصیل «7» الاسباب الدنیویة و تقصیره عن الاسباب الاخرویة 36
- حکایت 36
- حکایت 36
- قصه عاشقان 36
- عروس توبه 36
- انتظار 36
- [شعب فلسفه قدیم 36
- موش و گربه 36
- اشاره 36
- دهم- فلسفهی سیاسی- 36
- نقاب رخسار 36
- فصل «2» فی المناجات و الشوق الی صحبته اصحاب الحال و ارباب الکمال 36
- [شعب فلسفه جدید] 36
- هوای عشق 36
- توانگر و درویش 36
- اول- فلسفهی نظری 36
- فصل فیما یتضمن الاشارة الی قول سید الاوصیاء صلوات اله علیه و آله ما عبدتک خوفا من نارک و لا طمعا فی جنتک بل وجدتک أهلا للعبادة فعبدتک 36
- اشاره 36
- نیکی و زشتی 36
- آئین مسلمانی 36
- فصل فی أن البلایا و المحن فی هذا الطریق و ان کانت عسیرة «2» لکنها علی المحب یسیرة بل هی الراحة العظمی و النعمة الکبری 36
- حکایت 36
- عالم کون و فساد 36
- صلای وحدت 36
- اشاره 36
- فصل فی ماهیة الذوات 36
- فصل فی الفوائد «2» المتفرقه فیما یتضمن الاشارة الی قوله تعالی: إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً «3» 36
- جور بیش از پیش 36
- ملمع 36
- محمد (ص)- 36
- رنگ و بوی وفا 36
- حکایت 36
- پیوست 36
- ما و منی 36
- دل غم فرسا 36
- عاقبت بخیر 36
- شربت دیدار 36
- نفی و اثبات 36
- ایوب- 36
- حکایت 36
- بلای عشق 36
- حکایت 36
- فصل فی مجانسة الذوات بالصفات 36
- حکایت 36
- شکوائیه 36
- نظرات فلسفی ابن سینا 36
- شمع و پروانه 36
- حسین بن منصور حلاج- 36
- نسیم خوشبو 36
- حکایت 36
- معتزله 36
- بو علی سینا- 36
- ارزانی زهد 36
- دوم- فلسفهی روان شناسی- 36
- لطف ازلی 36
- گنج بادآورد 36
- زنجیر جنون 36
- فصل فی نصیحة نفس الامارة و تخدیرها من الدنیا الغداره 36
- حکایت 36
- شب فرخنده 36
- حکایت 36
- حکایت 36
- باقر علم- 36
- ننگ اهل دوزخ 36
- ارسطو- 36
- لا و الا! 36
- «2»فی التوبه عن الخطایا و الانابة الی واهب العطایا 36
- فصل فی فطع العلائق و العزلة عن الخلائق 36
- حکایت 36
- فی المناجات 36
- مستزاد 36
- ترازوی اعمال «2» 36
- سجاد- 36
- دامن عزلت 36
- دوست و دشمن 36
- طواف کعبه 36
- فصل فی التکلیف و الشوق 36
- حکایت 36
- بیابان طلب 36
- حسین بن منصور الحلاج البیضاوی 36
- پنجم- معانی لغات 36
- فصل «3» فی ذم من صرف خلاصة عمره فی العلوم الرسمیة المجازیه 36
- افلاطون- 36
- نام و ننگ 36
- حکایت 36
- مولوی- 36
- هفتم- فلسفهی علمی- 36
- چهارم- فلسفهی اخلاقی- 36
- تقی- 36
- غم جاودانی 36
- لطف دلدار 36
- آدم- 36
- دوم- شرح اصطلات علمی و فلسفی 36
- لیلی و مجنون 36
- درگه دوست 36
- ملمع 36
- زهرا- 36
- مهدی- 36
- نقی- 36
- لقای دوست 36
- نان و پنیر 36
- اشاره 36
- فصل فی ذم المتمکنین «1» فی المناصب الدنیویه للحظوظ الواهیة الدنیة «2» 36
- سجاده زهد 36
- عهد جوانی 36
- پنجم فلسفه اجتماعی- 36
- ناله عشاق 36
- مخمس 36
- شراب روحانی 36
- غرور و شکایت 36
- حکایت 36
- قبله اسلام 36
- حکایت 36
- اشاره 36
- اشاره 36
- کشف معنی 36
- آه غیر 36
- حکایت 36
- درد اشتیاق 36
- ابراهیم- 36
- موسی کاظم- 36
- میکده و طریق حق 36
- گنج ازل 36
- فلسفه 36
- حکایت 36
- جبر «1» و تفویض «2»- 36
- شبهای تبریز 36
- حکایت علی سبیل التمثیل 36
- فی المناجات و الالتجاء الی قاضی الحاجات 36
- فصل فی ذم المتهمین «1» بجمع أسباب الدنیا «2» المعرضین عن تحصیل أسباب «3» العقبی 36
- مزرع طاعت 36
- ابد- ازل- 36
- لیلی و مجنون 36
- طاعت بهشت 36
- فی اختلاف العقول 36
- اشاره 36
- فصل فی الفطره 36
- حکایت 36
- شهپر جبریل 36
- راه زیارت 36
- لاله عذار 36
- حسن عسکری- 36
- مقولات عشر 36
- نهم- فلسفهی زیبا شناسی- 36
- اشاره 36
- رشته ایمان 36
- فصل فی تأویل قول النبی صلی الله علیه و آله و سلم: حب الوطن من الایمان 36
- شیر و شکر 36
- خواست دل 36
- حکایت حکایة العابد الذی قل الصبر لدیه فتفوق الکلب علیه 36
- در منقبت علی علیه السّلام 36
- پنجم- ادعیه 36
- مژده وصل 36
- فصل فی الترغیب فی حفظ اللسان الذی هو من احسن الصفات الانسان 36
- عمر تباه 36
- علم رسمی 36
- سوگند 36
- تتمهی حکایت 36
- حکایت 36
- اشاره 36
- فرزانه و دیوانه 36
- اشاره 36
- عیسی- 36
- اهل دانش 36
- دوم- فلسفهی عملی 36
- حسرت دیدار 36
- توبه! 36
- اشاره 36
- حکایت وفا 36
- اول- فلسفهی متافیزیک 36
- فصل فی التشوق الی الاقلاع عن ادناس دار الغرور و التشوق الی الارتماس فی بحر الشراب الطهور 36
- سوم- فلسفه تربیتی- 36
- فصل «6» فی ذم العلماء المتشبهین بالامراء المترفعین عن سیرة الفقراء 36
- فصل «2» فی علم النافع فی المعاد 36
- آداب و رسوم 36
- گل و خار 36
- شیشه دل 36
- دست دعا 36
- آسوده دلی 36
- حکایت 36
- عالم لامکان 36
- تمثیل 36
- حکایت 36
- سعدی- 36
- رباعیات 36
- علم رسمی 36
- مظهر انوار شهود 36
- قال المولوی المعنوی 36
- شیشه تقوی 36
- سوم- ترجمه اشعار و عبارات مهم عربی 36
- اشاره 36
- عمر عزیز 36
- خواب سحری 36
- انتظار 36
- غزلیات 36
- فصل فی ذم اصحاب التدریس الذین مقصدهم مجرد اظهار الفضل و التلبیس «2» 36
- شاهراه عشق 36
- اشاره 36
- شیر نر 36
- حکمت و فلسفه 36
- خانه عزلت 36
- دین و دنیا 36
- چهارم ادبیات و حکمت. 36
- اشاره 36
- ششم- فلسفهی اقتصادی- 36
- عیب دیگران 36
- حافظ- 36
- طریق مردی 36
- آتش صحبت 36
- پیر مغان 36
- مثنوی رموز اعظم 36
- حکایت 36
- فصل فی التحقیق 36
- اول شرح نامها 36
- فقر 36
- شرمساری 36
- حکایت 36
- امید بهشت 36
- هشتم- فلسفهی مذهبی- 36
مقدمه
در آسمان علم و ادب گاهی ستارگانی طلوع کردهاند که غیر از فروغ شعر و نویسندگی دارای پرتو نبوغ و مواهب فطری دیگری هم بودهاند یکی از همین نوابغ بدون شک شیخ بهاء الدین عاملی معروف به شیخ بهائی است. شیخ بهائی نه تنها در فقه و حکمت و ریاضی و لغت و حدیث دست داشته بلکه واجد کمالات و حائز جمیع علوم معقول و منقول بوده و حتی در عجائب و طلسمات هم چیرهدست و سحر آفرین است هنوز داستانهای حیرتآوری که از معجزات علمی اوست در افواه مردم سائر است و حقا میتوان گفت شیخ بهائی نه تنها عالم کم نظیریست بلکه در نوع خود شخصی بیمانند است اطلاعات وسیعی که شیخ بهائی در رشتههای مختلف داشته بشهرت او کمک زیادی کرده است و تنها طبقه خواص و اهل مطالعه نیستند که او را میشناسند بلکه توده مردم هم با اسم او آشنائی کامل دارند شیخ بهائی اصولا بشهرت علاقمند بوده و همیشه سعی میکرده هر چیز و هر علم و هر هنری که موجب شهرت باشد دنبال کند و لو خوب هم از عهده برنیاید و اتفاقا از نظر شهرت بهدف غائی خود هم رسیده است در یکی از قصایدش که عنوان شکوائیه دارد میگوید:
من آن یگانه دهرم که وصف فضل مرا نوشته منشی قدرت بهر در و دیوار
و چون صیت شهرتش از ایران گذشته و بکشورهای لبنان و مصر و حجاز سرایت کرده میگوید:
بهر دیار که آئی اشارتی شنوی بهر کجا که روی ذکر من بود در کار «1» __________________________________________________
(1) از کنایاتی که این قصیده دارد پیداست که وقتی مورد بیمهری شاه وقت قرار گرفته و پادشاه او را در معرض مقایسه با کسانیکه دون شان او بودهاند قرار داده و بهائی حتی از تصور این قیاس اظهار ننک و عار کرده است: که بنده را بکسان کرده شها نسبت که از تصور ایشان مرا بود صد عار
تو قدر من نشناسی مرا بکم مفروش بهائیم من و باشد بهای من بسیار