ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 119

می‌گوید: در قرائت ابن مسعود چنین است: ان کانت الّا زقیة واحده ولی در قرائت ما چنین است: إِنْ کانَتْ إِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً و معنای هر دو یکی است و به همین منوال است لهجه‌های دیگر.

«و در حدیثی خلاف این معنا آمده است که می‌گوید: قرآن بر هفت حرف نازل شده:

حلال و حرام و امر نهی و اخبار گذشتگان و اخبار آینده و ضرب مثل. ابو عبید می‌گوید: ما نمی‌دانیم که وجه این حدیث چیست، زیرا که آن یک حدیث شاذّ و بدون سند است و احادیث مسند آن را ردّ می‌کند. آیا حدیث عمر را نمی‌بینی که در آغاز ذکر کردیم؟ او می‌گوید: هشام بن حکیم بن حزام را شنیدم که سوره فرقان را به صورتی غیر از آنچه ما می‌خوانیم، می‌خواند و من آن را پیش پیامبر خوانده بودم. من او را نزد پیامبر بردم و جریان را به پیامبر خبر دادم. پیامبر به او فرمود: بخوان. او همان قرائت خودش را خواند.

پیامبر فرمود: چنین نازل شده است. سپس به من فرمود: تو نیز بخوان. و من قرائت خودم را خواندم. پیامبر فرمود: چنین نازل شده است. آنگاه فرمود: همانا این قرآن بر هفت حرف نازل شده است، آنچه که برای شما میسور است بخوانید. همچنین حدیثی از ابیّ بن کعب نقل شده که مانند حدیث عمر است. این حدیث برای شما روشن می‌کند که اختلاف فقط در لفظ است و معنا یکی است ... و منظور از هفت حرف چیزی جز لهجه‌ها نیست و معنا یکی است و در آن حلال و حرام و خبر و غیر آن تفاوتی با یکدیگر ندارد.»

سخن ابو عبید را با اینکه طولانی بود در اینجا نقل کردیم تا تأکیدی بر صحت حدیث باشد و شبهه گلدزیهر که یا ناشی از نفهمیدن روایت و یا از روی تحریف عمدی کلام ابو عبید است از ذهنها دور شود. بزودی نظریه ابو عبید را که در معنای حدیث به تفصیل قائل شده است، خواهیم آورد.

ثانیا: معنای حروف هفتگانه‌

این حدیث طبیعت اختلافی را که در میان صحابه در قرائت قرآن وجود داشت روشن می‌سازد. آنها اختلاف خود را پیش پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلم می‌بردند و آن حضرت قرائت همه آنها را اجازه می‌داد و این مبتنی بود بر اینکه قرآن بر هفت حرف نازل شده است. البته این روایات اشاره می‌کنند به اینکه این اختلاف، از الفاظ تلاوت به معنای آیات تجاوز