ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 220

نیست، و بدین گونه این موارد داخل در قاعده عمومی رسم عثمانی است. البته ما در اینجا قرائتی را بر قرائت دیگر ترجیح نمی‌دهیم و تنها قرائتی را که در فهم این پدیده کمک می‌کند، اختیار می‌کنیم و هر قارئی می‌تواند آنچه را که از اساتید و مشایخ خود تا صدر اوّل و از قرائتهایی که پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم بر آنها صحه گذاشته، شنیده است مورد عمل قرار بدهد.

از این گذشته نباید در بررسی پدیده‌ای از پدیده‌های رسم عثمانی تنها به قرائات اکتفا نمود، بلکه احتمال دارد که بعضی از این پدیده‌ها به دوره قبل از نسخه برداری مصاحف مربوط باشد و در کتابت به همان گونه محفوظ بماند، زیرا همان گونه که قبلا بیان کردیم، کتابت به حفظ ظواهر لغوی که از بین رفته بیشتر از استعمال فعلی آن متمایل است. و از همین جاست که یاری جستن از مثالهای هجایی و لغوی خارج از خط مصحف و از قرائتهایی که وارد شده امر مقبولی است و بر فهم بسیاری از پدیده‌های رسم عثمانی و حل بسیاری از مشکلات آن کمک می‌کند.

5. لازم نیست که این بحث هر مثال یا پدیده‌ای را که در رسم عثمانی است تفسیر و توجیه کند

همچنین ضروری نیست که هر توجیهی که این بحث برای پدیده‌های رسم عثمانی بیان می‌کند، صحیح و کامل باشد، زیرا که در اینجا عوامل بسیاری وجود دارد که در ساختن صورت هجایی کلمات شرکت دارد و کشف همه این عوامل به این آسانی نیست. همچنین قسمت مهمی از تاریخ کتابت در این دوره شناخته نشده است، چون سنگ نوشته‌ها و متون کشف شده‌ای که مربوط به این دوره باشد، اندک است. و لذا هر چه که در این بحث گفته می‌شود، تنها تلاشی در جهت استفاده از پژوهشهای لغوی و اکتشافات موجود، در تفسیر پدیده‌های رسم عثمانی می‌باشد، و شاید پژوهشهایی که در آینده صورت خواهد گرفت، وسایل جدیدی به وجود آورد که با کمک آنها تفسیر و توجیه پدیده‌های رسم عثمانی و کتابت عربی عمیق‌تر و گسترده‌تر انجام گیرد.

پیش از آنکه پدیده‌های رسم را با این روش مورد بررسی قرار بدهیم، به این مطلب اشاره می‌کنیم که بعضی از پدیده‌های هجایی در رسم عثمانی، دهها مثال دارد که بدون شک آوردن همه آنها حجم بحث را زیاد می‌کند بدون اینکه مطلب جدیدی به دست