ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 239

حال وصل با تنوین و در حال وقف با الف خوانده‌اند و بعضیها در حال وصل بدون تنوین و الف و در حال وقف بدون تنوین و الف و یا بدون الف قرائت کرده‌اند «1».

هنگامی که الف عوض تنوین با الف دیگری در آخر کلمه به هم می‌رسند، رسم عثمانی بر این قاعده جاری است که کلمه فقط با یک الف نوشته می‌شود. و این مطابق با قاعده‌ای است که دانشمندان پیشین تحلیلهای زیادی برای آن ذکر کرده‌اند و آن قاعده این است که اجتماع دو شکل واحد در خط ناپسند است، و این حالت در جایی است که در آخر کلمه همزه منصوبی باشد که ما قبل آن الف است مانند: (ماءّ، غثاء، جفاء، سواء) و نظیر آنها، در اینکه کدام یک از دو الف حذف شده است، اختلاف است. ممکن است الف محذوف همان الف قبل از همزه باشد و ممکن است که الف عوض از تنوین «2» باشد.

ما به زودی درباره حالات تنازع میان همزه و فتحه بلند که به صورت الف است، سخن خواهیم گفت.

علمای رسم گفته‌اند که در مصحف در یک کلمه تنوین به صورت نون نوشته شده و آن کلمه (کاین) است که در هفت مورد آمده است «3» و در قرآن هیچ کجا تنوین با نون نوشته نشده مگر در این کلمه «4» و در اینجا وصل اراده شده نه وقف. و البته هر دو صورت در رسم استعمال می‌شود تا به جواز هر دو دلالت کند، به طوری که دانی گفته است. «5»

2. نوشتن تای تأنیث به صورت هاء در اسمها

تای تأنیث که به آخر اسمها ملحق می‌شود، گاهی به صورت تاء و گاهی به صورت هاء نوشته می‌شود و این در رسم عثمانی در چند کلمه معمول است که از جمله آنهاست:

کلمه (رحمة) هفتاد و نه بار در مصحف آمده و همه جا با هاء نوشته شده جز در هفت

__________________________________________________
(1) بنگرید به: دمیاطی، ص 429- 428.
(2) بنگرید به: مهدوی، ص 109 و دانی: المقنع، ص 26.

(3). (3/ 146، 12/ 105، 22/ 45، 48 و 29/ 60، 47/ 13، 65/ 8.)

(4) الهجاء از یک نویسنده ناشناخته، لوح 15.
(5) المقنع، ص 44.