ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 249

مبحث سوم علامت حرکات در رسم عثمانی‌

اشاره

صدای حرکات در لغت عربی از لحاظ نوع سه گونه است: فتحه و کسره و ضمه، و از لحاظ کمیت شش نوع است، زیرا که هر حرکتی دو حالت دارد: کوتاه و بلند. حرکات کوتاه را همان فتحه و کسره می‌گویند و حرکات بلند که از طول دادن دو برابر یا بیشتر حرکات کوتاه «1» حاصل می‌شوند، غالبا حروف مد یالین نامیده می‌شوند.

ابن جنی در بیان رابطه میان حرکات کوتاه و بلند، آنچنان با وضوح و دقت سخن گفته که تحقیقات جدید جز تاکید و تکرار سخن ابن جنی مطلب تازه‌ای ندارد. ابن جنی در این باره می‌گوید «2»:

«حرکات، بخشهائی از حروف مدّ و لین هستند و آنها عبارتند از: الف و یاء و واو.

همان گونه که این حروف سه تا هستند حرکات نیز سه نوع می‌باشند: فتحه و کسره و ضمه.

__________________________________________________
(1) بنگرید: ابن جنی: الخصائص، ج 3، ص 121 و ابن سینا، ص 17.
(2) سر صناعة الاعراب، ج 1، ص 20- 19 و بنگرید: فخر رازی: مفاتیح الغیب معروف به تفسیر کبیر چاپ اوّل مطبعة خیریه مصر 1307 ه ج 1، ص 16.