ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 256

(النبین، الامین، ربنین، الحوارین) و نظیر آنها، مگر در یک مورد که مصاحف همگی آن را بنابر اصل و طبق نطق ثبت کرده‌اند و آن قول خداوند در سوره مطفّفین است (83/ 18) (لفی علیین). «1» ولی ما تصور می‌کنیم که اینجا یاء مشدد است و لذا ثبت شده است. همچنین در مصاحف هر دو علامت یاء و کسره بلند در وسط کلمه در مواردی که کلمه فعل باشد ثبت شده است، مانند قول خداوند در سوره قاف (50/ 15) (افعیینا بالخلق الاول) در این کلمه تمام مصاحف هر دو یاء را بنابر اصل و مطابق نطق ثبت کرده‌اند.

همچنین مصاحف اتفاق دارند بر رسم هر دو یاء در کلمه (یحییکم) و حییتم و یحییها و یحیین) و مانند آنها، و این در حالتی است که به آنها ضمیری متصل شود، و اگر ضمیری متصل نشود، یاء در طرف واقع می‌شود و محذوف می‌گردد، مانند (نحی و نمیت) و (ان اللّه لا یستحیی) (بقره 2/ 26) و (انت ولی) (یوسف 12/ 101) که با یک یاء نوشته می‌شود «2».

بنابراین علامت کسره بلند در غیر آخر کلمه همه جا ثبت شده «3»، حتی در مواردی که با یاء همراه باشد، مگر در جمع مذکر سالم، و در عین حال در کلمه (علیین) با دو یاء آمده است، و نیز کلمه (الامیین) (آل عمران 3/ 75) را در مصحف تاشکند با دو یاء دیدم.

2. نشان دادن کسره بلند در آخر کلمه‌

اشاره

اثبات علامت کسره بلند در آخر کلمه تابع حالتی است که در نطق پدیدار می‌شود، مانند کوتاه کردن حرکت که احیانا به حذف علامت در رسم منجر می‌گردد و ما در عین حال که دیدیم علامت کسره بلند در وسط کلمه تقریبا همه جا ثبت می‌شود، می‌بینیم که در آخر کلمه در غالب اوقات حذف می‌گردد. اینک بر ماست که عواملی را که باعث حذف

__________________________________________________
(1) مهدوی، ص 111 و دانی: المقنع، ص 49 و عقیلی، لوح 6.
(2) بنگرید به: مهدوی، ص 111 و دانی: المقنع، ص 50- 49 و عقیلی، لوح 5. در مصحف تاشکند و مصحف جامع عمرو عاص در دار الکتب المصریه دیدم که در این مثالها که از ماده حیاة آمده است هر دو یاء ثبت شده است. بنگرید به: مصحف تاشکند (بقره 2/ 258 و یس 36/ 12) و مصحف جامع عمرو (یونس 10/ 56 و حج 22/ 6 و مؤمنون 23/ 80 و یس 36/ 12 و غافر 40/ 68 و شوری 42/ 9 و حدید 57/ 2).
(3) کلمه (ابراهیم) فقط در سوره بقره بدون یاء نوشته شده ولی در تمام قرآن با یاء نوشته می‌شود (بنگرید به: دانی: المقنع، ص 34) و شاید این رسم الخط متأثر از قرائتی است که از ابن عامر نقل شد (ابراهام) با الف (بنگرید به: دکتر عبد الصبور شاهین:

القراءات القرآنیة ص 299 و 394) و شاید هم از بعضی از نگارشهای سامی دیگر متأثر باشد.