ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 307

همان گونه که این مطلب را در حال اضافه شدن کلمه (الصلوة) و (الزکوة) به یک کلمه دیگر می‌بینیم، و همین طور کلمه (الربوا) اگر از الف و لام تهی باشد، در روایتی آمده که آن را در مصاحف با الف (ربا) می‌نویسند به طوری که ذکر آن گذشت.

در اینجا به این مطلب اشاره می‌کنیم که کلمات یاد شده که با واو نوشته شده‌اند، به اتفاق قراء همگی با الف خوانده می‌شود، مگر کلمه (الغدوة) که ابن عامر آن را در دو مورد با واو و ضمه غین خوانده است. «1» اگر در این کلمه بخصوص احتمال بدهیم که مطابق با این قرائت نوشته شده، درباره کلمات دیگر شکی وجود ندارد که نوشتن فتحه بلند با واو به یک تلفظ قدیمی مربوط است که کتابت، صورت آن را حفظ کرده هر چند که تلفظ آن تغییر یافته است، حال با این تغییر در زبان عربی صورت پذیرفته یا در زمان دیگری که زبان عربی این کلمات را از آن گرفته است، و تلفظ آنها با الف یک تلفظ عربی است و بهترین دلیل آن ورود این کلمات در قرآن کریم است و تمام قراء بر آنها اتفاق نظر دارند و در اینجا لزومی ندارد که ما ریشه بعید این کلمات را از زبانهای سامی جستجو کنیم. البته شکی نیست که عربی بودن بعضی از این کلمات روشن است و نیازی به دلیل ندارد، ولی به هر حال رسم این کلمات نشانگر صورت تلفظ قدیم آنهاست. «2»

4. زیادت حرف الف بعد از واو آخر کلمه‌

أ: موارد زیادت الف‌

أ: موارد زیادت الف

کاتبان مصاحف پس از واوی که در آخر کلمه است الفی اضافه کرده‌اند بدون اینکه با صدای فتحه بلند و یا با صدای همزه تلفظ شود. «3» الف به صورت قیاسی همیشه بعد از واو

__________________________________________________
(1) بنگرید به: دانی: التیسیر، ص 102 ابن کثیر (مناة) را با همزه خوانده به این صورت: (مناءة).
(2) از کلماتی که اثر بیگانه بودن هم در رسم و هم در تلاوت در آن آشکار است، کلمه (تابوت) می‌باشد و ما پیشتر اختلاف زید با همراهان قریشی او را در کتابت این لفظ ذکر کردیم، آنجا که زید می‌خواست آن را با هاء بنویسد (تابوة) ولی قریشی‌ها می‌خواستند با تاء بنویسند (تابوت). محقق کتاب (الزینة فی الکلمات الاسلامیه) تالیف ابو حاتم رازی (ج 1، ص 146، پاورقی 3) گفته است که این کلمه در آرامی (تیبوتا) و در حبشی (تابوت) و در عبری (تابو) است و معلوم می‌شود که این کلمه در لغات سامی دو ریشه داشته یکی با هاء و دیگری با تاء و لذا تعجبی ندارد اگر هر دو شکل کلمه در محیط عربی حجاز شایع شود.

(بنگرید به: دکتر عبد الصبور شاهین: القراءات القرآنیة، ص 395).

(3) درباره افزایش الف بعد از واو آخر کلمه بنگرید به: مهدوی، ص 109 و دانی: المقنع، ص 27- 26 و ابن وثیق اندلسی، لوح 8