ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 327

دادن همزه در رسم عثمانی مطابق با تسهیل بوده ولی این سخنان از یک توجه گذرا به مسأله تجاوز نمی‌کند و آنها برای فهم پدیده رسم همزه در مصحف به طور اساسی اقدام نکرده‌اند. «1»

برای اینکه حقیقت صدایی را که جایگزین همزه در حال سقوط آن می‌شود بیان کنیم، فرض می‌کنیم که حرف دیگری غیر از همزه به خاطر عوامل خاصی ساقط شده است، همان‌گونه که همزه در زبان بعضی از عربها ساقط می‌شود در چنین فرضی خواهیم دید آنچه بعد از سقوط این حرف می‌ماند همان است که بعد از سقوط همزه می‌ماند؛ مثلا اگر سقوط همزه در (سأل) را با سقوط صاد در (نصر) مقایسه کنیم خواهیم دید که این دو در حالت بعد از سقوط شبیه هم هستند و می‌گویی: (سال alaaS و نار araan) همچنین سقوط همزه از (لؤم) با سقوط راء از (کرم) فرقی ندارد. می‌گوییم: (کوم amuwaK) همان‌گونه که می‌گوییم: (لوم amuwal) و سقوط همزه از (رأس و بئر و بؤس) با سقوط آن از حروف مقابل آنها در (کتب و نسر و قفل) فرقی ندارد و می‌گوییم: (راس و بیر و بوس) همان‌گونه که می‌گوییم: (کاب، نیر، قول) و مثالهای دیگر. با اینکه مثالهای سابق ربط به واقعیت لغت ندارند ولی در عین حال حقیقتی را که در حالت تخفیف همزه حاصل می‌شود به ما نشان می‌دهد. و باید مسأله را خوب بفهمیم که بالاخره سقوط یک حرف مطرح است، هر حرفی که باشد و پس از سقوط حرف، کلمه با طول دادن به حرکت شکل می‌گیرد و یک حرکت بلند به وجود می‌آید و یا در جای همزه یک حرف لین قرار می‌گیرد و یا دو حرکت کوتاه که در دو طرف همزه بودند به هم می‌رسند و یک حرکت بلند را تشکیل می‌دهند و گاهی هم کلمه هیچ‌گونه تغییری جز سقوط همزه پیدا نمی‌کند.

بر اساس چنین درکی از حقیقت همزه و با در نظر گرفتن تحقیق و یا تخفیف همزه و طبیعت حرفی که جایگزین آن می‌شود، به زودی روشی را که کاتبان در نشان دادن همزه در رسم عثمانی پیش گرفتند، بررسی خواهیم کرد، روشی که در گذشته نیز به آن اشاره کردیم و گفتیم که آنها همزه را بر اساس روش تسهیل رسم کرده‌اند.