ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 341

یک حرف نوشته نمی‌شود (مطابق با قاعده‌ای که گذشت). ولی اگر کلمه یک اسم تنوین‌دار و منصوب باشد، الفی که عوض تنوین است در حال وقف می‌ماند همان گونه که در (جزءا و خطئا) باقی مانده است. مثال حالتی که قبل از همزه یاء است، کلمه (شئ) می‌باشد. این کلمه هم مرفوع شئ و هم منصوب (شیئا) و هم مجرور (شئ) آمده است. و مثال حالتی که قبل از همزه واو قرار گرفته است، کلمه (السوء) و (سوء) می‌باشد. «1»

ب: نوشتن همزه پایانی کلمه پس از حرکت‌

وقتی حرف قبلی همزه پایانی متحرک باشد، مطابق با حرکت حرف قبلی به آن تخفیف داده می‌شود مانند تخفیف همزه ساکن در وسط کلمه. و از آنجا که رسم همزه در غیر اوّل کلمه مطابق با تخفیف انجام می‌گیرد، در این جا هم تخفیف داده می‌شود، چون کاتب در حالت همزه پایانی که بعد از حرکت قرار گرفته، علامت یک حرکت بلند را خواهد نوشت که نوع آن را حرکت کوتاه قبل از همزه تعیین می‌کند، زیرا که به همین حرکت کوتاه طول داده می‌شود تا جای همزه را بگیرد. «2»

مثالهای مواردی که قبل از همزه پایانی فتحه است و با الف نوشته شده، خواه حرکت همزه فتحه یا ضمه یا کسره باشد: ذرأ، تبرّأ، المأ، آسوأ، یستهزأ، نبأ، الملأ، حمأ، بالملأ، النبأ).

مثالهای مواردی که قبل از همزه ضمه است: (امرؤا، لؤلؤا، اللؤلؤ، السیّئ).

مثالهای مواردی که قبل از همزه کسره است: (یستهزی‌ء، تبری‌ء، یبدی‌ء، الباری‌ء، قری‌ء، استهزی‌ء، موطئا، خاسئا، امری‌ء، شطی‌ء، السیّی‌ء) اگر پیش از همزه، ضمه یا کسره بلندی باشد، تخفیف همزه پس از آنها یا با دادن حرکت به آنهاست که تبدیل به واو و یاء می‌شوند و یا به دو حرکت کوتاه اکتفا می‌شود که اولی به حال خود می‌ماند و دومی جایگزین واو و یاء می‌شود و با واو و یایی که جایگزین همزه هستند ادغام می‌گردد «3» و در

__________________________________________________
(1) ابن کثیر و ابو عمرو (دائرة السوء) را در سوره توبه (9/ 98) با ضمه سین خوانده‌اند. (بنگرید به: دانی: التیسیر، ص 119) در این صورت پیش از همزه ضمه بلندی قرار می‌گیرد ولی در رسم فرقی نمی‌کند.
(2) بنگرید به: دانی، ص 62.
(3) بنگرید به: مکی: الکشف، ج 1، ص 109 و ابن سیده: المخصص، ج 14، ص 15.