ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 358

حالتی که همزه پس از تخفیف پیدا می‌کند، در مثالهایی که بعدها در حالات گوناگون همزه طبق قواعد تخفیف همزه بیان خواهیم کرد، مشاهده می‌کنیم، خواه این علامت واو باشد و یا یاء باشد. و این می‌رساند که اثبات علامت واو در کنار الف، یک امر تصادفی نبوده بلکه این واو اشاره به واقعیت تلفظ در حالت تسهیل همزه دارد که در یک کلام متصل و یا هنگام افزودن حرف زاید در اوّل کلمه اتفاق می‌افتد، چون در این حالتها همزه آغازین حکم همزه میانی را خواهد داشت.

ب: رسم همزه پایانی به شکل واو

همزه پایانی کلمه که به سبب اتصال به ضمایر تبدیل به همزه میانی می‌شود، در تمام مثالهای این حالت بدون استثنا مانند همزه میانی تخفیف داده می‌شود و در رسم همان علامتی ثبت می‌شود که همزه به آن بازگشت داده شده است و آن واو در حال ضمه است و در اینجا همزه را به شکلی که پیش از اتصال به ضمائر داشت رسم نمی‌کنند. مثال این حالت: (یقرءون، یدرءون، یذرؤکم، یکلؤکم، اولیاؤکم، ابناؤکم، دعاؤکم) است. ملاحظه می‌شود که در (یکلؤکم) (انبیاء 21/ 42) طبق روایت زجاجی بعضی از کاتبان الفی را در کنار واو می‌نویسند به این صورت: (یکلاوکم)، با صرف نظر از آن، این کلمه مطابق با قاعده رسم همزه متوسط در حالت تسهیل نوشته شده است. همان گونه که مضموم در حال اتصال به ضمیر، با واو نوشته می‌شود، همزه مکسور نیز در این حالت با یاء نوشته می‌شود، مانند: (باهوائهم، الی اولیائهم).

وقتی همزه پایانی که به سبب اتصال به ضمیر، حالت میانی پیدا می‌کند، از شکل قبلی خود رها می‌شود و مطابق با حالت پس از اتصال نوشته می‌شود. همزه پایانی که به سبب وصل کلام حالت میانی پیدا می‌کند نیز گاهی با تخفیف نوشته می‌شود. و این در حالی است که به ما بعد خود وصل شده است، و گاهی در حال وقف نیز مانند حالت تخفیف نوشته می‌شود و در این حالت، آن تخفیفی که در حالت وقف دارد، رعایت نمی‌شود، به این معنا که یا مطابق با حالت وصل و یا مطابق با حالت وقف نوشته می‌شود، و این دگرگونی در روش تخفیف میان وصل و وقف، در همزه‌ای واقع می‌شود که قبل از فتحه قرار گیرد و نه اعراب دیگر.