ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 36

لغت خود به کار بردند و آن (باء) بود و در بقیه حروف ... «1»

ابجدهای سامی، نامهای فرضی حرف سینایی را به درجه‌های متفاوت حفظ کرده‌اند، اما در این معنا مشترک هستند که همواره نام حرف، از اوّل صدای هر حرفی گرفته شده است. «2»

دانشمندان علوم عربی، این خاصیت را برای نامهای حروف عربی درک نموده‌اند و با همین مطلب استدلال کرده‌اند بر اینکه الف در ترتیب ابجدی حروف، در اصل علامت همزه بوده است. ابن جنی می‌گوید: «3» «هر حرفی را که نام ببری، در نخستین حروف نامگذاری شده آن همان لفظ بعینه وجود دارد. آیا نمی‌بینی که وقتی می‌گویی: جیم، اولین حرف آن (ج) است و چون می‌گویی: (دال) نخستین حرف آن (د) است و وقتی می‌گویی (حاء) اولین چیزی که به زبان می‌آوری همان (حاء) است و همین طور وقتی می‌گویی: (الف) اولین حرفی که به آن نطق می‌کنی همزه است و ...»

از وحدت نامهای حروف، در ابجدهای مختلف، اصل عمومی مشترکی به دست می آید که تمام ابجدهای سامی و لاتینی «4» از آن متفرع شده‌اند و نامهای حروف عربی به شکلی خاص به این اصل کلی مشترک اشاره دارد.

3. تکامل شکلهای حروف عربی‌

اگر ترتیب حروف عربی و نامهای آن در اشاره‌ای که به ارتباط آن، با ابجدهای سامی دیگر دارد، از توضیح تطور کتابت عربی و بیان جایگاه آن، ناتوان باشد بررسی شکلها و صورتهای حروف، در نقوش متعدد به دست آمده، قادر است که پژوهشگران را به ریشه

__________________________________________________
(1) فلیپ حتی، تاریخ العرب، (ترجمه عربی) بیروت، دار الکشاف، 1949 م، ج 1، ص 93، جواد علی، ج 1، ص 204. شیخ عبد اللّه علایلی در کتاب خود (مقدمة لدرس لغة العرب) همین اندیشه را دارد و آن را اساس نظر خود بر دوره اوّل از ادوار تطور لغت قرار داده است (بنگرید به: عبد الصبور شاهین، فی التطور اللغوی، قاهره، چاپخانه عالمیة، 1975 م، ص 97) و نیز:

. 137. P، 1969، wocsoM. scitsiugil no erutcel: (M. F) NIZEREB-. 544. P 1970، naidnI, scitsiugniL nredoM ni esruoC A (. F selrahC) ttekcoH-

(2) بنگرید به جدول نامهای حروف در بعضی از ابجدهای معروف در: 669. P mosniktA.
(3) سر صناعة الاعراب، ج 1، ص 47.
(4) جواد علی، ج 1، ص 207.