ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 369

توجه به بعد تاریخی این پدیده و تطوری که در تلفظ کلمه به وجود آمده، ناشی شده است.

او توجه نکرده که کتابت همواره به شکلهای قدیمی کلمات وفادار است و همراه با تطور تلفظ پیش نمی‌رود.

د: رسم همزه پایانی به صورت الف و یاء در جای که تبدیل به همزه میانی شود

ملاحظه کردیم که همزه پایانی که مضموم است، به علت تلفظ در یک کلام متصل و یا به جهت اتصال به ضمایر، تبدیل به همزه میانی می‌شود و به صورت واو نوشته می‌شود و حالت تخفیف آن مورد توجه قرار می‌گیرد و به رسم قبلی کلمه توجه نمی‌شود، مانند (اتوکوا- نبوا- العلمؤا- اولیاؤهم- یکلوکم). اکنون می‌گوییم که همزه پایانی که مکسور است و پس از فتحه کوتاه یا بلند قرار گرفته است، به شکل یاء همراه با الف نوشته می‌شود خواه میانی بودن این همزه به سبب اتصال به ضمایر باشد و یا در مواردی، کلمه وصل به کلمه بعدی خوانده شود.

مثال همزه پایانی مکسور که پس از فتحه کوتاه واقع شده و به سبب تلفظ در یک کلام متصل تبدیل به همزه میانی شده است، کلمه (نبا) می‌باشد در قول خداوند (6/ 34) «و لقد جاءک من نبأی المرسلین» و جز این مورد در جای دیگر با یاء نوشته نشده است. «1» پس کلمه (نبأ) بر حسب قاعده عمومی همیشه با الف نوشته می‌شود چون همزه پایانی در حالت وقف بر روی حرکت ما قبل خود که در اینجا فتحه است تخفیف می‌یابد و علامت الف اشاره به فتحه بلند می‌کند، ولی تلفظ این کلمه در این مورد به صورتی که وصل به کلمه بعدی باشد، همزه را در حکم همزه میانی مکسور پس از فتحه قرار می‌دهد، مانند (سئم) که پس از سقوط همزه یای ضعیفی متولد می‌شود و همین یاء رسم هم می‌گردد، ولی کاتبان، علامت الف را حفظ کرده‌اند که اشاره به فتحه بلندی می‌کند که کلمه در حالت وقف با آن پایان می‌یابد و در کنار آن علامت یاء را هم رسم کرده‌اند که نشان دهنده صدای یایی است که در تلفظ کلمه به حالت متصل ظاهر می‌گردد.

مثالهای همزه پایانی که بعد از فتحه بلند واقع شده و همزه تخفیف پیدا کرده است