ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 372

را از درک صحیح این پدیده باز می‌دارد. احتمال هشتمی که در توجیه اثبات یاء در مثل (افاین و نبای) بیان کرده تا اندازه‌ای تفسیر درستی است. همچنین احتمال اول در توجیه زیادت یاء در (انای) و مانند آن. ولی احتمالات زیادی که علمای رسم ذکر کرده‌اند، این فهم صحیح را زیر غبار می‌برد. به اضافه اینکه تعبیر از این اندیشه که الف در (نبای) صورت همزه طبق قرائت تحقیق است تعبیر روشنی نیست، زیرا این تعبیر طبق قرائت تخفیف هم جور در می‌آید (چون همزه در آنجا در حال وقف تبدیل به فتحه بلند می‌شود). آری این نوع تعبیر گاهی این فکر را تقویت می‌کند که اساسا علمای رسم، اصل رسم همزه در رسم عثمانی و جریان آن در اول کلمه بنابر تخفیف را بخوبی درک نکرده‌اند، زیرا این مطلب که یاء بدان جهت رسم می‌شود که به جواز هر دو امر (تحقیق و تخفیف) دلالت کند، در تعبیرات مختلف آنها در بحث از رسم همزه در رسم عثمانی آشکار است.

ه. زیادت علامت الف پس از لام الف (لا)

پدیده دیگری در رسم همزه آغازین وجود دارد و آن حالتی است که لام ابتداء یا قسم به آن ملحق شود و از لحاظ شکل مربوط به پدیده رسم همزه آغازین به صورت الف و واو یا الف و یاء می‌باشد، به طوری که در مثالهای پیشین گذشت، ولی با این پدیده تفاوت دارد. پیشوایان رسم روایت کرده‌اند که «و لا اوضعوا» در سوره توبه (9/ 47) و «لا اذ بحنّه» در سوره نمل (27/ 21) و «لا الی اللّه» در سوره آل عمران (3/ 158) و «لا الی الجحیم» در سوره صافات (37/ 98) با دو الف رسم شده است که در مثال اول میان لام و واو و در مثال دوم میان لام و ذال و در دو مثال دیگر میان دو لام واقع شده است. «1» و قاعده در رسم این مثالها این بود که لام داخل بر کلمه به الفی که در اول آن است متصل شود و به شکل لام الف (لا) در آید ولی نویسندگان مصاحف پس از لام، الف دیگری را افزوده‌اند بدون اینکه در مقابل آن صدایی وجود داشته باشد.