ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 387

هم رسم شده، مانند (هیی، یهیی، السیی) که با دو یاء رسم شده‌اند. «1» دانی ذکر می‌کند که در مصاحف اهل مدینه و عراق و غیر آنها که (سیئة و السیئة) در هر جا باشد و (سیئا) در (9/ 102) با دو یاء نوشته شده ولی جمع (سیئة) مانند (السیئات، سیئات، سیئاتکم، سیئاتهم، سیئاته) در همه جای قرآن با یک یاء نوشته شده است. «2» میان مفرد و جمع در لفظ فرقی نیست جز اینکه فتحه پس از همزه در مفرد کوتاه و در جمع بلند است، ولی صیغه جمع در دو مصحف تاشکند و جامع عمرو مانند مفرد با دو یاء نوشته شده، ولی الف که علامت فتحه بلند است غالبا در جمع محذوف شده است. در مصحف تاشکند کلمه (السیئات) در سوره نحل (16/ 45) و شوری (42/ 25) با دو یاء نوشته شده اما در مورد اول الف حذف شده (السیئت) و در مورد دوم حذف نشده (السیئات) و در مصحف جامع عمرو در سوره عنکبوت (29/ 4) دو یاء رسم شده (السیّیت) و در سوره زمر (39/ 50 دوبار) (سییت) و در سوره شوری (42/ 25) (السیّیات) و در سوره فتح (48/ 5) (سیّیتهم) نوشته شده ولی در هر دو مصحف صورت هجای مفرد را به روش معکوس می‌یابیم که با یک یاء نوشته شده: در مصحف تاشکند در سَیِّئَةً (بقره 2/ 81) و آل عمران (3/ 12) و بِالسَّیِّئَةِ (انعام 6/ 160) آمده است. و در مصحف جامع عمرو همین روش را در سوره یونس (10/ 27) سَیِّئَةٍ می‌بینیم. و عجیب‌ترین صورت هجایی که در مصحف تاشکند می‌بینیم، صورت هجائی کلمه کَهَیْئَةِ در سوره آل عمران (3/ 49) است که با دو یاء نوشته شده است کَهَیْئَةِ.

به نظر می‌رسد که علامت الف بیشتر در معرض این ناپسندی، یعنی اجتماع دو شکل متفق در یک جا قرار دارد، خواه علامت همزه یا علامت فتحه بلند باشد. هر کجا چند الف در یک کلمه جمع شود فقط یک علامت نوشته می‌شود و هر جا که استفهام باشد و در اول آن دو یا سه الف وجود داشته باشد، فقط یک الف رسم می‌شود به خاطر همان ناپسندی که گفته شد. از مواردی که دو الف دارد (ءانذرتهم، ءاشفقتم) و از مواردی که سه الف دارد (ءءالهتناخیر) (43/ 58) می‌باشد. این پدیده را در غیر استفهام هم می‌بینیم، هر جا که در اول کلمه همزه باشد و پس از آن فتحه بلند قرار گیرد، با یک الف نوشته می‌شود،

__________________________________________________
(1) دانی: المقنع، ص 52.
(2) المقنع، ص 50 و مارغنی: ص 238 و 241.