ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 392

مثالهای این باب کلمه (موئلا) در سوره کهف (18/ 58) است که یاء بعد از واو نوشته شده «1» و قاعده در تخفیف آن این است که همزه ساقط شود و حرکت آن که کسره است به واو متصل گردد و طبق این قاعده می‌بایست چنین نوشته می‌شد: (مولا) ولی نزدیکی کسره به واو و علاقه به اینکه کلمه در حال تخفیف نیز بر وزن خودش باشد، سبب شده که تخفیف همزه به این صورت باشد که همزه ساقط شود و به جای آن یای مکسوری بیاید، و برای همین است که یاء بعد از واو رسم شده است.

رابعا: برخی از پدیده‌های هجایی مربوط به همزه‌

آنچه گفته شد مهمترین عواملی بود که بر تعدد صورتهای هجایی بعضی از کلمات مهموز و رسم بعضی از آنها به شکل خاص، کمک می‌کرد. در کنار آن پدیده‌های دیگری وجود دارد که مربوط به کلمات معین و یا مجموعه‌ای از کلمات است که تحت هیچ یک از ابواب گذشته مندرج نمی‌شود و انتظار می‌رود که در آینده راجع به آنها بحث شود تا تفسیر درستی برای آنها پیدا شود و آنها را نیز در تاریخ همزه و رسم آن در جایگاه خاص خود قرار بدهد.

1. از جمله این کلمات کلمه (شئ) می‌باشد که در سوره کهف (18/ 23) با الف نوشته شده به این شکل: «و لا تقولنّ لشای»، «2» علت اثبات این الف روشن نیست و توجیهات و اقوال دانشمندان سلف در این باره، چیزی را به دست نمی‌دهد، مثلا گفته‌اند: الف علامت فتحه شین است. «3» یا گفته‌اند: الف برای فرق گذاری و یا تقویت اضافه شده است. «4» اینها تفسیرهای قابل قبول و قانع کننده‌ای نیست ولی نباید تصور کرد که در رسم این کلمه اشتباه شده است، چون علی رغم اینکه این پدیده طبق روایات پیشوایان رسم در یک جا از مصحف آمده، می‌بینیم که این هجاء برای این کلمه در قرن اول رسم شایعی بوده است به طوری که روایات و متون بر آن دلالت می‌کند. محمد بن عیسی اصفهانی روایت کرده که

__________________________________________________
(1) دانی: المقنع، ص 43.
(2) دانی: المقنع، ص 42 و ما رغنی، ص 245.
(3) جعبری: برگ 196 الف.
(4) تنسی: برگ 72 ب.