ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 397

خامسا: همزه وصل در رسم عثمانی‌

از چیزهایی که از لحاظ تلفظ و کتابت مربوط به موضوع همزه است، همزه وصل می‌باشد که در اول بعضی از کلمات می‌آید چون زبان در لغت عربی نمی‌تواند با ساکن شروع کند و حرفی که در آغاز کلمه قرار می‌گیرد حتما باید حرکت داشته باشد. بعضی از الفاظ از اسم و فعل به گونه‌ای هستند که اول آنها با سکون بنا شده است و چون عربها بخواهند آنها را تلفظ کنند همزه متحرکی در اول آنها می‌آورند. این کلمات که در اول آنها همزه وصل اضافه می‌شود ممکن است اسم یا فعل باشند به اضافه یک حرف که به اول آن نیز همزه وصل افزوده می‌شود به ترتیبی که ابن جنی گفته است:

همزه وصل به فعل در دو مورد اضافه می‌شود: یکی ماضی و آن هنگامی است که تعداد حروف از چهار تا بیشتر باشد و اول آن همزه باشد، این همزه همزه وصل خواهد بود، مانند: اقتدار، انطلق، استخرج، احمرّ، اصفارّ. دوم فعل امر از هر فعلی که حرف مضارع آن مفتوح و ما بعد آن ساکن باشد، مانند: یضرب، یقتل، ینطلق، یقتدر که فعل امر آنها می‌شود: اضرب، اقتل، انطلق و اقتدر.

و اما زیادت همزه وصل در اسم، آن نیز بر دو قسم است: یکی مصدرهاست و دیگر بعضی از اسمای غیر مصدر است. اسمای مصادر عبارتند از: هر مصدری که در اول فعل ماضی آن همزه وصل باشد و در اول خود آن نیز همزه‌ای واقع شده باشد که چنین همزه‌ای، همزه وصل خواهد بود، مانند: اقتدار اقتدارا و اشتغل اشتغالا و استخرج استخراجا.

و اما اسمایی که مصدر نیستند ولی در اول آنها همزه وصل آمده، آنها ده اسم هستند و عبارتند از: ابن، ابنة، امرؤ، امرأة، اثنان، اثنتان، اسم، است، ابنم، (به معنای ابن) ایمن در سوگند.

و اما تنها حرفی که در اول آن همزه وصل آمده است، لام تعریف است، مانند الغلام، الجاریة، القائم و القاعد. «1»