ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 539

ثانیا: علامتهای دیگر:

1. علامت سکون‌

سکون حرکت نیست بلکه آن سلب حرکت است «1» و برای آن علامتی را وضع کرده‌اند تا دلالت کند که حرکتی بعد از حرف نیست و حرف مشدّد هم نیست. علامتهای گوناگونی برای این منظور به کار رفته است. نقطه‌گذاران مصاحف گاهی برای سکون کشیده‌ای را مانند فتحه روی حرف می‌گذارند و گاهی دایره کوچکی بالای حرف به رنگ قرمز قرار می‌دهند. علامت اول را اهل اندلس به کار می‌برند و علامت دوم مربوط به اهل مدینه است. «2» دانشمندان عربی مانند سیبویه و پیروان اوخاء را علامت سکون می‌کنند «3» و گفته شده که آن را جیم بدون دنباله است. و از عربها کسانی هستند که هاء را علامت سکون قرار داده‌اند که بخصوص در حالت وقف که سکون متحرک لازم است از آن استفاده می‌شود، مانند قول خداوند: (کتابیه) و مثل آن. «4»

درباره اصل دایره گفته شده که آن از میم (جزم) گرفته شده و برای خفت دنباله میم را حذف کرده‌اند و این دایره را «جزمه» نامیده‌اند و آن را از جزم که لقب سکون است اخذ کرده‌اند. و احتمال دارد که این دایره را از صورت صفر در حساب هندیها و غیر آنها برگرفته باشند که اشاره به خالی بودن مرتبه از عدد است چون صفر به معنای خالی است «5».

درباره خاء هم گفته شده که از اول کلمه (خفیف) گرفته شده «6» و گفته شده که آن همان جیم بدون انحناء است که از جیم (جزم) اخذ شده است. «7» دانی معتقد است کشیده‌ای که نقطه گذاران اندلس آن را به عنوان علامت سکون به کار می‌برند، همان خاء مأخوذ از خفیف است جز اینکه آنها به جهت اختصار سر آن را حذف کرده و بقیه را جا گذاشته‌اند

__________________________________________________
(1) ابن یعیش: ج 9، ص 67.
(2) دانی: المحکم، ص 51.
(3) همان مصدر، ص 51 و سیبویه: ج 2، ص 282 و ابن یعیش: ج 9، ص 68.
(4) ابن درستویه: ص 55 و قلقشندی: ج 3، ص 165.
(5) دانی: المحکم، ص 52.
(6) دانی: المحکم، ص 52.
(7) ابن درستویه: ص 55 و قلقشندی: ج 3، ص 165.