ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 540

و لذا کشیده‌ای مانند الف خوابیده به وجود آمده است و این به خاطر کثرت استعمال و تکرار شدن آن است. «1»

ملاحظه شده است دایره‌ای که برای سکون استعمال می‌شود، نقطه گذاران مصاحف آن را در حرفی که در تشدید و تخفیف آن اختلاف شده است نیز به کار برده‌اند همچنین آن را روی حرف خفیفی که بیم آن می‌رود که خواننده آن را با تشدید بخواند می‌گذارند که بر خفیف بودن آن دلالت کند. «2» این دایره در ورقی از یک مصحف قدیم که به قرن دوم و سوم مربوط می‌شود (موریتز لوح 22) روی باء از کلمه (ربما) در آیه رُبَما یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا ... (حجر 15/ 2) گذاشته شده است. و نیز در مصحف ابن بواب که در سال 391 هجری نوشته است، سکون تقریبا به شکل سر حرف خاء نوشته شده و در مصحفی که در دار الکتب المصریه نگهداری می‌شود و در سال 499 هجری نوشته شده سکون به شکل دایره تو خالی کوچکی است. «3»

2. علامت تشدید

گفتیم که در کتابت عربی و تمام کتابتهای سامی، حرف مشدّد با یک علامت نشان داده می‌شود و از اینجاست که ممکن است کسی گمان کند که این علامت جز بر یک حرف دلالت نمی‌کند و لذا نقطه گذاران مصاحف علاقه پیدا کردند که این حالت را با یک علامت معیّن نشان بدهند. برای تشدید در علامت به کار برده می‌شود: اول سر حرف شین و این همان است که خلیل بن احمد آن را وضع کرده و آن را از اول کلمه (شدید) برداشته است. «4» خلیل در کتاب العین گفته که تشدید علامت ادغام است. «5» و این همان عقیده خلیل و سیبویه و عموم پیروان آنهاست، و سائر اهل شرق از نقطه گذاران و غیر آنها نیز همین

__________________________________________________
(1) المحکم، ص 52.
(2) همان مصدر، ص 51.
(3) به شماره (227 مصاحف).
(4) بنگرید به: سیبویه: ج 2، ص 282 و ابن درستویه: ص 56 و دانی: المحکم، ص 7 و ص 49.
(5) کتاب العین، ج 2، ص 55.