ترجمه رسم الخط مصحف‌ صفحه 543

4. علامت الف وصل‌

الف وصل یا همزه وصل از چیزهایی است که فقط در حالی که در ابتدا قرار گیرد تلفظ می‌شود ولی در درج کلام ساقط می‌شود. و لذا به یک علامت دیگری غیر از علامت همزه که طرفداران اثبات همزه آن را همه جا به کار می‌برند، احتیاج پیدا شد. متقدمان اهل مغرب آن را به صورت کشیده نازکی همانند کشیده‌ای که برای سکون بود قرار دادند همان گونه که دانی می‌گوید، «1» و به صورت فتحه قرار دادند همان گونه که ابن وثیق می‌گوید. «2» محل این کشیده بالای الف است اگر ما قبل آن مفتوح باشد و زیر الف است اگر ما قبل آن مکسور باشد. و اگر ما قبل الف مضموم باشد علامت را در وسط الف قرار می‌دهند تا دلالت به انضمام آن به ما قبل باشد، «3» و اهل نقطه این علامت را (صله) می‌نامند، زیرا کلامی را که قبل از الف است به بعد آن متصل می‌کند و هر دو به هم پیوند می‌خورند و الف در تلفظ انداخته می‌شود. «4»

ولی اهل مشرق در این مورد با اهل مغرب مخالف هستند. آنها صله الف وصل را به صورت دال مقلوب همان گونه که در کتابها روی کلام زائد گذاشته می‌شود، می‌دانند و این دلالت بر سقوط و زیادت آن می‌کند، و همچنین اهل مشرق این علامت را در حال مکسور بودن هم همواره بر سر الف می‌گذارند «5».

ابن درستویه ذکر کرده که علامت الف وصل نزد کاتبان، صاد بدون کشیده است که از کلمه وصل اخذ شده است. «6» و قلقشندی تصریح می‌کند که متأخران برای الف وصل ای بسا در مصاحف صاد نازکی را به کار برده‌اند که اشاره به وصل است و آن را همیشه بالای حرف قرار داده‌اند و حالت حرکات را رعایت نکرده‌اند و به تلفظ اکتفا نموده‌اند. «7» نقطه

__________________________________________________
(1) بنگرید به: دانی: المحکم، ص 86 و قلقشندی: ج 3، ص 170.
(2) لوح 36.
(3) بنگرید به: دانی: المحکم، ص 84 و قلقشندی: ج 3، ص 170.
(4) دانی: المحکم، ص 85.
(5) همان مصدر، ص 86.
(6) الکتاب، ص 56.
(7) صبح الاعشی، ج 3، ص 170.